Κείμενο / Αφήγηση: Μαρίνα Παπασωτηρίου, επιμελήτρια της Πινακοθήκης και υπεύθυνη του παραρτήματος της Κέρκυρας.
Credit Φωτογραφίας: ©Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου, Φωτογράφιση Σταύρος Ψηρούκης.
Ο ζωγράφος Χαράλαμπος Παχής, με το έργο του «Πρωτομαγιά στην Κέρκυρα» μας μεταφέρει στο όμορφο νησί του Ιονίου, μία λαμπερή Πρωτομαγιάτικη μέρα. Συγκεκριμένα, μεταφερόμαστε σε έναν από τους κεντρικότερους δρόμους της πόλης της Κέρκυρας, την οδό Νικηφόρου Θεοτόκη.
Τα κτίρια με τη χαρακτηριστική επτανησιακή αρχιτεκτονική και η εμπορική δραστηριότητα που συνέβαινε εκεί, λειτουργούν ως σκηνικό. Μπροστά σε ένα Ζυθοπνευματοπωλείο κι ένα χρωματοπωλείο, αγωγιάτες, νερουλάδες, άνθρωποι του μόχθου, μαγαζάτορες, χωρικοί και παιδιά του δρόμου, πλαισιώνουν τους πρωταγωνιστές της αφήγησης που δεν είναι άλλοι από μία χαρούμενη παρέα πλανόδιων μουσικών.
Ένας άντρας από τη συντροφιά των μουσικών φοράει κόκκινο φέσι και κρατάει ένα κυπαρίσσι στολισμένο με πολύχρωμες κορδέλες, άνθη και καρπούς, στην κορυφή του οποίου ανεμίζει ένα κυανό πανί. Όλοι μαζί τραγουδάνε τα κάλαντα του Μάη, στη μέση του δρόμου, με το πλήθος να τους παρακολουθεί και να συμμετέχει. Σε πρώτο επίπεδο, τρεις άντρες με ψάθινα καπέλα και πολύχρωμα ζωνάρια παίζουν μουσικά όργανα. Αριστερά, κάποιος παίζει ντέφι. Κάποιος άλλος στο κέντρο, με γυρισμένη την πλάτη στον θεατή, χτυπά ένα τύμπανο. Δεξιά του ένας ακόμα μουσικός παίζει κιθάρα, ενώ λίγο πιο πίσω τους, κάποιος χτυπά το τρίγωνο.
Στο δεύτερο επίπεδο του έργου, η προοπτική που δημιουργεί ο Παχής οδηγεί το μάτι μας στο βάθος, όπου δεσπόζει το καμπαναριό της Παναγίας των Ξένων και λίγο μακρύτερα το περίφημο Λιστόν, όπου διακρίνονται Κερκυραίοι αστοί να κινούνται, κάνοντας ίσως την καθιερωμένη τους βόλτα.
Σε μία όμορφη συνομιλία του φυσικού με το αστικό τοπίο, το στολισμένο κυπαρίσσι ακουμπά στον τοίχο που είναι βαμμένος στο χρώμα της ώχρας και ταιριάζει απόλυτα με τα σκούρα, δηλαδή τα πράσινα ξύλινα παραθυρόφυλλα, όπως χαρακτηριστικά ονομάζονται στην Κέρκυρα.
Η χρωματική γκάμα συμπληρώνεται από το φρέσκο γαλάζιο χρώμα του ουρανού και τις υπόλευκες αποχρώσεις των κτιρίων.
Ο Χαράλαμπος Παχής είναι από τους εισηγητές των ηθογραφικών σκηνών στην επτανησιακή ζωγραφική του Β΄μισού του 19ου αιώνα. Διάλεξε να απεικονίσει ένα παλιό κερκυραϊκό έθιμο που χρονολογείται ήδη από την περίοδο που κυρίαρχοι της Κέρκυρας ήταν οι Ανδεγαυοί (1267 – 1386) του Φράγκικου Βασιλείου της Νάπολης, στη νότιο Ιταλία.
Αυτοί διαίρεσαν την ύπαιθρο σε 15 τιμάρια που τα παραχώρησαν στους Ιταλούς και Γάλλους αξιωματικούς τους. Ένα από αυτά ήταν το τιμάριο του Γιανέλου ή των Τσιγγάνων. Οι υποτελείς Τσιγγάνοι της Κέρκυρας ήταν υποχρεωμένοι κάθε πρωτομαγιά να επισκέπτονται τον τιμαριούχο τους και να κρατούν, εκτός από τη σημαία τους, και τον «Μάη».
Αφού ο τιμαριούχος άκουγε το τραγούδι, τα κάλαντο και τα παινέματα, έπαιρνε τα δώρα τους, κότες και χρήματα, και τους έκανε το τραπέζι στον απόκεντρο δρόμο, μπρος από το σπίτι του. Από τότε ο δρόμος αυτός πήρε την επίσημη ονομασία «του Μαγιού», που είναι η σημερινή οδός Ραρτούρου.
Ο Κερκυραίος Χαράλαμπος Παχής πήρε μαθήματα ζωγραφικής στην Ακαδημία του Αγίου Λουκά στη Ρώμη (1868-1869) και το 1870, μετά από ένα ταξίδι σε διάφορες χώρες της Ευρώπης, επέστρεψε στην Κέρκυρα. Στην πατρίδα του δίδαξε αρχικά στη Σχολή του Καποδίστρια, ενώ αργότερα ίδρυσε ιδιωτική Καλλιτεχνική Σχολή, στην οποία φοίτησαν πολλοί αξιόλογοι κερκυραίοι ζωγράφοι, όπως ο Άγγελος Γιαλλινάς, ο Γεώργιος Σαμαρτζής κ.ά.
Επηρεασμένος από τον ευρωπαϊκό φιλελληνισμό, φιλοτέχνησε ιστορικές συνθέσεις εμπνευσμένες από την Ελληνική Επανάσταση. Ζωγράφισε επίσης προσωπογραφίες, ενώ είναι από τους πρώτους επτανήσιους ζωγράφους που απεικόνισαν ηθογραφικές σκηνές και τοπία, συνδυάζοντας στα έργα του τα διδάγματα της ιταλικής του μαθητείας με καθαρά λαϊκότροπα στοιχεία. Η καλλιτεχνική του δημιουργία περιλαμβάνει επίσης ορισμένα θρησκευτικά θέματα, καθώς και την αγιογράφηση της Ορθόδοξης Ελληνικής Εκκλησίας στο Δυρράχιο.
Bio
Η Μαρίνα Παπασωτηρίου είναι Επιμελήτρια της Εθνικής Πινακοθήκης – Μουσείο Αλ. Σούτσου στο Παράρτημα της Κέρκυρας.
Σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία στο Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, είναι κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών στις Μουσειακές Σπουδές από το Πανεπιστήμιο του Λέστερ, Μεγάλη Βρετανία, και κάτοχος Διδακτορικού Διπλώματος από το Τμήμα Ιστορίας του Ιονίου Πανεπιστημίου.
Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα εντοπίζονται στη δημιουργική ανάγνωση του παρελθόντος στο μουσείο από μαθητικό και ενήλικο κοινό, στη χρήση νέων τεχνολογιών στο μουσείο και στην εφαρμογή της θεωρίας των πολυεγρραμματισμών στην καθημερινή πρακτική του μουσείου.