Κείμενο / Αφήγηση: Κατερίνα Ταβαντζή, επιμελήτρια της συλλογής χαρακτικής της Πινακοθήκης.
Credit Φωτογραφίας: ©Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου, Φωτογράφιση Σταύρος Ψηρούκης.
Το 1953, ο χαράκτης Αναστάσιος Αλεβίζος, που είχε ήδη καθιερωθεί ως Τάσσος, έκανε μαζί με τη Σοφία Μαγγιώρου, τη γυναίκα που επρόκειτο να παντρευτεί, ένα μεγάλο ταξίδι στην Ευρώπη. Επισκέφθηκαν ιστορικές πόλεις και μουσεία, με σκοπό να γνωρίσουν τη μεγάλη τέχνη του παρελθόντος μέσα από τα έργα των σπουδαίων δασκάλων.
Το χαρακτικό με τίτλο «Περιπέτεια στη Βενετία», αποτελεί μια πολύ ιδιαίτερη στιγμή στην καλλιτεχνική ιστορία του Τάσσου, ο οποίος ασχολείται πολύ σπάνια με σκηνές που αναφέρονται στο απώτερο ιστορικό παρελθόν.
Σε πρώτο επίπεδο, το έργο απεικονίζει ένα προσωπικό βίωμα του καλλιτέχνη: τη στιγμή της άφιξής του στην πόλη, που ίσως να συνοδεύτηκε από κάποια ταλαιπωρία, όπως υπονοεί ο όρος «περιπέτεια» στον τίτλο του. Ταυτόχρονα, όμως, αποτελεί μια ρεαλιστική αλλά και στοχαστική αποτύπωση της συνομιλίας του σύγχρονου ανθρώπου με το ιστορικό του παρελθόν.
Η συνολική διάταξη του έργου αρθρώνεται σε μια διαδοχή από πέντε επίπεδα:
Στο 1ο επίπεδο βλέπουμε το παρόν. Ο Τάσσος και η Σοφία έχουν φτάσει στη Βενετία κι ετοιμάζονται να ανεβούν στην αποβάθρα, ακολουθώντας τον αχθοφόρο που κουβαλά τη βαλίτσα τους.
Στο 2ο επίπεδο γίνεται αναφορά στην Αναγεννησιακή εποχή (15ος-16ος αι). Μια σειρά από μορφές σε οριζόντια διάταξη περιγράφουν το γύρισμα μιας ταινίας ιστορικού χαρακτήρα: το μαρτυρούν οι τρεις ηθοποιοί στα δεξιά και η μορφή δίπλα στον αχθοφόρο, που φορούν αναγεννησιακά ενδύματα. Στο κέντρο, ο οπερατέρ, με τη μηχανή λήψης πάνω στο τρίποδο. Πίσω του, μια γονατισμένη μορφή – ίσως ένας υποβολέας.
Στο 3ο επίπεδο επανερχόμαστε στο τώρα. Πίσω ακριβώς από τους συντελεστές της ταινίας, μια ομάδα ανθρώπων με σύγχρονα ενδύματα -ίσως κομπάρσοι ή απλοί θεατές- παρακολουθούν το γύρισμα. Πάνω αριστερά, μια σειρά από σημαιάκια με το σφυροδρέπανο και τις λέξεις «VOTA P.C.I.» (Vota Partito Comunista Italiano = Ψήφισε Ιταλικό Κομμουνιστικό Κόμμα), καθώς και η αντίστοιχή τους, κάτω δεξιά, με το βασιλικό στέμμα, που διαφημίζουν το βασιλικό κόμμα, επαναφέρουν την προσοχή του θεατή στο σήμερα, μέσω μιας προεκλογικής αντιπαράθεσης.
Στο 4ο επίπεδο, μια σειρά κτιρίων με χαρακτηριστική αναγεννησιακή αρχιτεκτονική αποτυπώνει μία ακόμα αναφορά στο παρελθόν, ενώ στο 5ο επίπεδο οι δύο διαφορετικοί χρόνοι συναντιούνται. Στο άνοιγμα που σχηματίζεται στο βάθος αριστερά, μια ομάδα σημερινών ανθρώπων διασχίζει μια από τις ιστορικές γέφυρες της Βενετίας.
Πρόκειται για ένα πολύ ενδιαφέρον παιχνίδι ανάμεσα στο χθες και στο σήμερα -ένα είδος «χρονικού παλίμψηστου» που βασίζεται σε μια διαδοχή, μια εναλλαγή ιστορικών χρόνων.
Στο έργο αυτό ο Τάσσος δουλεύει με την τεχνική της ξυλογραφίας σε πλάγιο ξύλο: το ξύλο έχει δηλ. κοπεί παράλληλα με την φορά του κορμού του δέντρου, πράγμα που δίνει μια χαρακτική πλάκα μαλακή, που χαράζεται εύκολα αλλά που απαιτεί αδρές γραμμές, καθώς οι ίνες του ξύλου μπορούν εύκολα να «πετάξουν» (δηλ. να σπάσουν και να αποκοπούν). Ο καλλιτέχνης, λοιπόν, πρέπει να είναι προσεκτικός και να σέβεται τη φορά τους. Πρόκειται για μια τεχνική υψιτυπίας (βλ. σφραγίδα), κατά την οποία τα τμήματα που θα περαστούν με το μελάνι, για να αποτυπωθούν στη συνέχεια στο χαρτί, παραμένουν μη-χαραγμένα, ενώ όλα τα υπόλοιπα μέρη, που πρέπει να εμφανιστούν ως λευκά, σκάβονται με την βοήθεια των εργαλείων χάραξης ώστε να κατέβουν επίπεδο.
Το έργο εκτίθεται προσωρινά στον δεύτερο όροφο της Εθνικής Πινακοθήκης όπου, στο πλαίσιο της έκθεσης των μόνιμων συλλογών, για πρώτη φορά παρουσιάζεται η Ελληνική χαρακτική του Μεσοπολέμου.
Πρόκειται για μια πολύ σημαντική περίοδο για την ελληνική χαρακτική, καθώς τότε παρουσιάζεται για πρώτη φορά ως αυτόνομη τέχνη. Μέχρι τότε, τα χαρακτικά συνόδευαν απλώς τα κείμενα σε διάφορα έντυπα, ως εικονογραφήσεις.
Λόγω της ευαισθησίας του χαρτιού που δεν μπορεί να εκτεθεί στο φως για μεγάλο χρονικό διάστημα, η τωρινή -όπως και η οποιαδήποτε- παρουσίαση χαρακτικής δεν μπορεί να είναι πραγματικά μόνιμη.
Bio
Η Κατερίνα Ταβαντζή σπούδασε Ιστορία της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο Paul Valéry, Montpellier III και συνέχισε με μεταπτυχιακές σπουδές στη Μουσειολογία (École du Louvre, Παρίσι) και την Ιστορία της Τέχνης (Sorbonne IV, Παρίσι). Είναι υποψήφια διδάκτωρ στο Τμήμα Θεωρητικών Σπουδών της ΑΣΚΤ και ο τίτλος της διατριβής της είναι: «Χωρική αντίληψη του έργου τέχνης και εκθεσιακός σχεδιασμός».
Εργάστηκε για μια δεκαετία σε μεγάλα γαλλικά μουσεία: δύο χρόνια στο Μ’Ο – Τμήμα διαχείρισης των Συλλογών και οκτώ χρόνια στο Μουσείο του Λούβρου, Υπηρεσία Μουσειογραφικών έργων, Τμήμα Εκθέσεων, με αντικείμενο τον συντονισμό της σκηνογραφικής διαμόρφωσης των περιοδικών εκθέσεων.
Από το 2010 εργάζεται ως Επιμελήτρια Συλλογών στην Εθνική Πινακοθήκη, όπου πρόσφατα ανέλαβε ως τομέα ευθύνης την Ελληνική και Ευρωπαϊκή Χαρακτική.