Κείμενο / Αφήγηση: Μαρίνα Παπασωτηρίου, επιμελήτρια της Πινακοθήκης και υπεύθυνη του παραρτήματος της Κέρκυρας.
Credit Φωτογραφίας: ©Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου, Φωτογράφιση Θάλεια Κυμπάρη.
Μία βόλτα στον κόλπο της Γαρίτσας νωρίς το απόγευμα και το έργο του Κωνσταντίνου Παρθένη είναι ζωντανό μπροστά στα μάτια μας. Κάπου στη διαδρομή θα συναντούσαμε τον ζωγράφο, με βλέμμα οξύ, διερευνητικό, δηλωτικό της πρόθεσής του να ζωγραφίσει το παλαιό φρούριο της Κέρκυρας ως πλεούμενο, ακίνητο στα ήρεμα νερά του Ιονίου. Ακριβώς έτσι το απέδωσε.
Μία πλούσια γκάμα του πράσινου σε διάλογο με τις ώχρες και τα γαιώδη χρώματα συνθέτει τις κοιλότητες και τις σκιάσεις του βράχου. Οι εναλλαγές του φωτός αναδεικνύονται πάνω στις οχυρώσεις και οι συνεχείς μεταβολές των χρωμάτων αποδίδονται με ευαισθησία από τον ζωγράφο. Κυριαρχούν οι πλατιές πινελιές και οι πλούσιες σε τόνους και αποχρώσεις κηλίδες.
Δεν χρειάζονται πολλές λεπτομέρειες στην τελική σύνθεση για να αναγνωρίσει κανείς αυτό το σημαντικό τοπόσημο της Κέρκυρας, του τόπου που έμελλε να φιλοξενήσει τον ζωγράφο και την οικογένειά του ως ο πρώτος σταθμός εγκατάστασής τους από το εξωτερικό στην Ελλάδα. Ο Παρθένης έζησε στο νησί από το 1911 μέχρι και τις αρχές του 1917. Εδώ αφοσιώθηκε στη ζωγραφική και αποκρυστάλλωσε σταδιακά το ζωγραφικό του ιδίωμα.
Υπήρξε φίλος με τον Κερκυραίο ζωγράφο Λυκούργο Κογεβίνα από τα χρόνια του Παρισιού, μέλος συντροφιάς με διανοούμενους, ποιητές, πεζογράφους και χαράκτες. Υπήρξε, επίσης, δάσκαλος για νέους ζωγράφους όπως η Αγλαΐα Παππά. Απέκτησε την ελληνική υπηκοότητα κατά τη διάρκεια της παραμονής του στο νησί, αποδεχόμενος την έντονη επίδραση του τόπου όχι μόνο στην έμπνευση αλλά και στη ζωή του.
Μαγεμένος από το φως, τα χρώματα και την υγρή ατμόσφαιρα της Κερκυραϊκής φύσης, αυτής που λίγο παλαιότερα είχε αποτυπώσει στις υδατογραφίες του ο Άγγελος Γιαλλινάς, ο Παρθένης δημιούργησε στην Κέρκυρα έργα που χαρακτηρίζονται από τη λυρική, ποιητική διαπραγμάτευση των τοπίων και τον συμβολικών σκηνών που ο ίδιος ζωντανεύει. Μελετά τον Paul Cézanne, την διακοσμητικότητα των nabis και τις πρώτες απόπειρες κατανόησης του κυβισμού και δίνει έργα πραγματικά μοναδικά.
Ο Κωνσταντίνος Παρθένης υπήρξε ανανεωτής της ελληνικής ζωγραφικής και θεωρείται από τις σημαντικότερες μορφές στη νεοελληνική τέχνη. Γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αλεξάνδρεια, σπούδασε ζωγραφική και μουσική στη Βιέννη και κατά περιόδους έζησε στην Ιταλία, τη βόρεια Ελλάδα, τον Πόρο, την Κεφαλονιά, το Κάιρο, το Παρίσι, την Κέρκυρα και την Αθήνα, όπου και εγκαταστάθηκε τελικά. Όλη αυτή η διαδρομή καταγράφεται στη φυσιογνωμία και τις μεταβολές της ζωγραφικής του.
Υπήρξε ιδρυτικό μέλος της Ομάδας Τέχνη που εισηγήθηκε τον μοντερνισμό στην νεοελληνική τέχνη το 1917 και δίδαξε στη Σχολή Καλών Τεχνών από το 1929 μέχρι το 1947, προκαλώντας τον ενθουσιασμό των νεαρών σπουδαστών αλλά και την εμπαθή αμφισβήτηση των περισσότερων διδασκόντων. Συμμετείχε σε διάφορες εκθέσεις στην Ευρώπη, με κυριότερη τη συμμετοχή στη Μπιεννάλε της Βενετίας το 1934 και το 1938. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του αποσύρθηκε στο σπίτι του στους πρόποδες της Ακρόπολης.
Η ζωγραφική του Παρθένη εξελίχθηκε από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι τη δεκαετία του 1950, υιοθετώντας και δουλεύοντας διαφορετικές ζωγραφικές γλώσσες. Πολύ σύντομα η γραφή του έγινε αναγνωρίσιμη για τη λιτότητα στη χρήση του χρώματος, τη γεωμετρική αυστηρότητα του σχεδίου και την προσωπική ποιητική του. Ο ζωγράφος συνέχισε ακολουθώντας μία προσωπική θεματογραφία όπου συγκεράζονται οι συμβολιστικές του επιρροές, η αρχαία ελληνική ιστορία, η βυζαντινή παράδοση και ο ευρωπαϊκός μοντερνισμός. Από τον διάλογό τους αναδύεται το προσωπικό ζωγραφικό του ιδίωμα, μοναδικό, αναγνωρίσιμο και επίμονα μοντέρνο.
Bio
Η Μαρίνα Παπασωτηρίου είναι Επιμελήτρια της Εθνικής Πινακοθήκης – Μουσείο Αλ. Σούτσου στο Παράρτημα της Κέρκυρας.
Σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία στο Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, είναι κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών στις Μουσειακές Σπουδές από το Πανεπιστήμιο του Λέστερ, Μεγάλη Βρετανία, και κάτοχος Διδακτορικού Διπλώματος από το Τμήμα Ιστορίας του Ιονίου Πανεπιστημίου.
Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα εντοπίζονται στη δημιουργική ανάγνωση του παρελθόντος στο μουσείο από μαθητικό και ενήλικο κοινό, στη χρήση νέων τεχνολογιών στο μουσείο και στην εφαρμογή της θεωρίας των πολυεγρραμματισμών στην καθημερινή πρακτική του μουσείου.