Συνθήκες οριακότητας (μέρος α’): Boundary Music
Πρώτος ο John Cage μας υπέδειξε τον ήχο της σιωπής, επηρεασμένος και επηρεάζοντας με τη σειρά του το καλλιτεχνικό ρεύμα Fluxus και την avant-garde μουσική της Ιαπωνίας. Mια επίδραση εμφανής στο έργο της συνθέτριας Mieko Shiomi και ιδιαίτερα στα ποιήματα δράσης, όπου στη θέση της μουσικής σημειογραφίας ήταν μια σειρά από οδηγίες προς εκτέλεση, που, αν και ήταν αρκετά συγκεκριμένες, παρέμεναν ασαφείς.
Όπως η περίπτωση του «Boundary Music», ένα εννοιολογικό έργο που προοριζόταν ως μια ακουστική επαλήθευση της παρουσίας του ήχου. Η οδηγία προς τον ερμηνευτή είναι: «Κάντε τον ήχο σας όσο το δυνατόν πιο αδύναμο, σε μια οριακή συνθήκη, είτε ο ήχος γεννιέται ως ήχος είτε όχι. Στην παράσταση μπορούν να χρησιμοποιηθούν όργανα, ανθρώπινα σώματα, ηλεκτρονικές συσκευές και όλα τα άλλα».
Στην πρώτη ανάγνωση της «παρτιτούρας» δύο πράγματα φαίνονται προφανή: ότι είναι απλή και σχετίζεται με τη σιωπή. Σύντομα όμως συνειδητοποιεί κανείς πως το «Boundary Music» είναι ένα βαθύ και πολύπλοκο κομμάτι για τα κατώφλια, τα όρια μεταξύ φαινομένων και τη μετατόπισή τους, την ταλαντευόμενη ασάφεια, την κίνηση μεταξύ μιας κατάστασης ή συνόλου συνθηκών και μιας άλλης.
Σχεδόν 6 δεκαετίες αργότερα, δύο έμπειροι αυτοσχεδιαστές, ο David Toop και ο Jan Hendrickse, αντιμετωπίζουν ξεχωριστά το έργο της Μ.Shiomi, στον δίσκο «Boundaries» του 2019. Και καθώς όριο, κυριολεκτικά, είναι το ακρότατο σημείο και μεταφορικά, αυτό που διαχωρίζει πράγματα και βρίσκεται ανάμεσα σε χρονικές περιόδους και καταστάσεις, στην άλλη πλευρά του δίσκου «Boundaries», σε αντιδιαστολή, βρίσκεται μια ηχογράφηση του CUEE (City University Experimental Ensemble): μια 25μελής αυτοσχεδιαστική Big Band, που ερμηνεύει δύο έργα της σαξοφωνίστριας Cath Roberts.
Ο David Toop έχει δουλέψει το έργο Boundary Music της M.Shiomi επί σειρά ετών και σε ποικίλα πλαίσια, τόσο σε εκπαιδευτικά εργαστήρια με φοιτητές όσο και σε performance. Υποστηρίζει πως, στο πλαίσιο της μουσικής, μια οριακή συνθήκη μπορεί να ανήκει στην ιστορία, το είδος, τις τεχνολογίες, την έννοια ενός φυσικού «οργάνου» και τις φαινόμενες δυνατότητες ή τις λειτουργίες του.
Με αυτήν την οπτική προσεγγίζει και την σύμπραξη του με τον Ryuichi Sakamoto «Garden of Shadows and Light». Με έμπνευση από την αισθητική της ιαπωνικής κηποτεχνίας και μια λεπτή μορφή ελεύθερου αυτοσχεδιασμού, μερικές φορές σιωπηλή, αναζητούν τον ήχο, στο όριο μιας συνθήκης: στη συνθήκη ανάμεσα στη σκιά και το φως.
Επιμέλεια-Παρουσίαση: Μαριλένα Μαραγκού
Επιμέλεια ήχου: Νίκος Σαβοργινάκης
Εικόνα: Mieko Shiomi: Boundary Music (1963)