Ο δρόμος της σιωπής (μέρος β’)
Σιωπηλή Μουσική
Η «αυθεντική σιωπή» είναι εφικτή μόνο για κάποιον που μπορεί να «ομιλεί γνήσια». Για να μπορεί να σωπάσει, δηλαδή, κάποιος πρέπει να έχει κάτι να πει: «να έχει στη διάθεσή του μία αυθεντική και πλούσια διανοικτότητα του εαυτού του». Τότε η σιωπή αντιστρατεύεται την «αερολογία» και διαμορφώνει μία «διάφανη συναλληλία», επειδή συντελεί σε ένα γνησιότερο «ακούειν». (Martin Heidegger)
Η σιωπή παίζει σημαντικό ρόλο στις συνθέσεις του Αμερικανού Morton Feldman, τόσο αυτούσια, στις στιγμές χωρίς ήχο, όσο και στα διαστήματα μεταξύ των ήχων. Η εκτεταμένη διάρκεια των κομματιών του, σε συνδυασμό με τη σιωπή, παίζει με την αίσθηση του χρόνου – που μοιάζει να διευρύνεται και να συστέλλεται. Ήχοι που επιπλέουν, συγκρούονται και εξαφανίζονται – στο κατώφλι της ακρόασης. Απαιτεί ένα υψηλό βαθμό συγκέντρωσης, μια ακρόαση που ο Feldman ονόμασε «ενεργητική». Ο συνθέτης Cornelius Cardew είχε πει για την μουσική του Feldman πως «…μπορείς να την προσεγγίσεις, όπως προσαρμόζεις την όρασή σου στον χαμηλό φωτισμό: μόνο όταν τα μάτια σου συνηθίσουν στο αχνό φως, μπορείς να αρχίσεις να αντιλαμβάνεσαι το πλήθος και την ποικιλία των χρωμάτων».
Οι συνθέτες της σιωπηλής μουσικής σήμερα συσπειρώνονται στην κολλεκτίβα «Wandelweiser»: ένα παγκόσμιο δίκτυο συνθετών, που ιδρύθηκε το 1992 με πυρήνα τον Ολλανδό φλαουτίστα Antoine Beuger. Ο όρος «Wandelweiser» είναι μια προτροπή για αλλαγή μέσω της σοφίας, και αντανακλά την περιπλανώμενη, στοχαστική φύση της μουσικής της κολεκτίβας: μουσική που δίνει έμφαση στη σιωπή, την ακινησία, τη διάρκεια και την εξερεύνηση των λεπτών αποχρώσεων του ήχου – προσφέροντας μια εναλλακτική σχέση με τον χρόνο.
Ο Aναστάσης Φιλιππακόπουλος ζει και δημιουργεί στην Ελλάδα και από το 2003 είναι μέλος της ομάδας Wandelweiser. Ο Γάλλος πιανίστας Nicolas Horvath κυκλοφόρησε το ‘22 τον δίσκο «Silent Lights» με έργα αποκλειστικά του Φιλιππακόπουλου˙ μια μουσική για τολμηρούς ακροατές, που γίνεται το μέσο για επανεστίαση: όπου κάθε νότα είναι σαν ένας μουσικός αιθέρας – μια απόδειξη πως, κατά τo εμβληματικό οξύμωρο των μοντερνιστών, «Less is Μore».
Απόψε, ο παρΑξενος_ελκυστΗς περιπλανάται στο μονοπάτι της σιωπηλής μουσικής: από τις Σιωπηλές Φωνές της νεανικής χορωδίας του Brooklyn, τον Erik Satie και τον Tom Johnson έως τον Murcof και την Joan La Barbara.
Επιμέλεια-Παρουσίαση: Μαριλένα Μαραγκού
Επιμέλεια ήχου: Νίκος Σαβοργινάκης