Η ιδέα του Βορρά (μέρος α’)
To Ραδιόφωνο ως μουσική και ο αντιστικτικός ήχος του Glenn Gould
Στο πλαίσιο ενός κύκλου εκπομπών για τον Βορρά και με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ραδιοφώνου, απόψε ο παρΑξενος_ελκυστΗς επισκέπτεται το πρωτοποριακό ραδιοφωνικό ντοκιμαντέρ που συνέθεσε πριν έξι σχεδόν δεκαετίες για την Καναδική Ραδιοφωνία, ο χαρισματικός πιανίστας Glenn Gould: “The Idea of North”.
Ένα τολμηρό εγχείρημα, όπου πειραματίστηκε με μια τεχνική που ονόμασε «contrapuntal radio» (αντιστικτικό ραδιόφωνο), δημιουργώντας ένα μοναδικό ηχητικό περιβάλλον, ανάμεσα στην ομιλία και τη μουσική.
Το ντοκιμαντέρ ανασυνθέτει μια διαδρομή με τρένο προς τον Καναδικό Βορρά, όπου ένας ανθρωπολόγος, ένας κοινωνιολόγος, ένας δημόσιος υπάλληλος, μια νοσοκόμα και ένας τοπογράφος συζητούν την υποκειμενική «ιδέα» και την πραγματικότητα του Βορρά. Το μοντάζ και η αντίστιξη των φωνών χρησιμοποιούνται για να εκφράσουν τον ανταγωνισμό, τη μοναξιά και την απομόνωση, τη ζεστασιά της κοινοτικής ζωής, τους προσωπικούς λόγους για να ζεις εκεί, τον φόβο ότι ο άνθρωπος σταδιακά θα κυριαρχήσει στα στοιχεία της φύσης και την πρόκληση που συνεπάγεται κάθε απόφαση να ζήσεις εκεί.
Ο Βορράς, όπως αποτυπώνεται στο ντοκιμαντέρ και τη σκέψη του Gould, είναι μια υπαρξιακή απόφαση, κοινωνικής και ιδεολογικής απόσπασης. Δεν είναι ένας ενιαίος χώρος, αλλά ένας τόπος, στον οποίο πολλές φωνές και ιδέες συνενώνονται, ανταγωνίζονται, υποστηρίζονται και ανατρέπονται. Μια μουσική πολλαπλότητα, μια ευφάνταστη ζώνη στην οποία οι φωνές, οι θόρυβοι και οι ιδέες, μιας κοινότητας ανθρώπων που τους ενώνει η εμπειρία της μετάβασης στον Βορρά, συντίθενται και εκπέμπονται.
Με την τριλογία των ντοκιμαντέρ για τον Καναδικό Βορρά «Solitude Trilogy» ο Glenn Gould επαναπροσδιόρισε την εμπειρία της ραδιοφωνικής ακρόασης. Χρησιμοποιώντας μοντερνιστικές τεχνικές, παρενέβη στις λέξεις – ένα από τα προνόμια του ραδιοφώνου που βασίζεται στην ομιλία – μετατοπίζοντάς το προς την κατεύθυνση της καθαρής μουσικότητας.
Απελευθέρωσε την ακουστική πλευρά του ραδιοφώνου από αυτό που ονόμαζε «τυραννία της γλώσσας». Είδε στο μέσο μια ευκαιρία να χρησιμοποιήσει την ανθρώπινη φωνή ως ένα είδος μουσικού οργάνου – με περίπλοκη επεξεργασία – ως ηχητική πηγή παρά ως γλωσσικό θέμα. Το αποτέλεσμα της αντιστικτικής προσέγγισης του Gould απέναντι στο ραδιόφωνο έδωσε μια νέα διάσταση στην ακρόασή του: από σημασιολογική σε τονική.
Η «Ιδέα του Βορρά» του Gould μας δείχνει πως το Ραδιόφωνο, από απλό μέσο, γίνεται το ίδιο Μουσική. Με τη μουσική των J.S.Bach, W.Byrd, R.Strauss, J.Sibelius και αποσπάσματα από το Arctic Winds της Maggi Payne.
Επιμέλεια-Παρουσίαση: Μαριλένα Μαραγκού
Επιμέλεια ήχου: Γιώργος Κωστόπουλος