Η καθημερινότητα δεν είναι σιωπηλή· κρύβει ρυθμούς και φωνές που συνήθως περνούν απαρατήρητες: το βουητό της πόλης, μια σακούλα που στροβιλίζεται στον αέρα, το ξέφτισμα ενός σχοινιού, όλα όσα φαίνονται ασήμαντα μπορούν να μετατραπούν σε στιγμές αποκάλυψης. Τα ευτελή υλικά –πλαστικό, χαρτί, μέταλλο– είναι μνήμες χρήσης, φορείς μιας αδιόρατης ενέργειας. Στα χέρια ενός καλλιτέχνη αφήνονται να μιλήσουν με τον δικό τους τρόπο. Η τέχνη αποσύρει τον μανδύα της συνήθειας και μας καλεί να ξαναδούμε, να ξανακούσουμε. Η πόλη τότε γίνεται μια ανοιχτή παρτιτούρα όπου κάθε αντικείμενο συμμετέχει. Η καθημερινότητα αποκαλύπτεται ως χώρος ανεξάντλητης μουσικότητας, μια ποιητική που αναδύεται μέσα από το πιο ταπεινό ίχνος ύλης.
Η Γερμανο-Αμερικανίδα εικαστικός Eva Hesse υπήρξε από τις πρώτες καλλιτέχνιδες που ενσωμάτωσαν πλαστικά υλικά στη γλυπτική. Αναδύθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1960, σε μια στιγμή όπου οι βεβαιότητες για τη μνημειακότητα, τη σταθερότητα και τη «καθαρότητα» των υλικών στην τέχνη έχουν ήδη διαβρωθεί. Αντί να στραφεί σε ανθεκτικές ύλες που υπόσχονται διάρκεια, εκείνη επιλέγει τα ευτελή και φθαρτά, στα οποία εντοπίζει μια κρυφή δύναμη: μια ποιητική της ύλης όπου το Ωραίο μπορεί να κατοικεί όχι στο αθάνατο αλλά στο πεπερασμένο.
Την διαφάνεια καθημερινών υλικών αλλά και την φθαρτότητα της ύλης επιχειρεί να μεταφράσει η Καναδή συνθέτρια Chiyoko Szlavnics στο έργο “for eva hesse” που κυκλοφόρησε το καλοκαίρι από το Ensemble Contrechamps. Η Szlavnics, γνωστή για τις λεπτοφυείς, γραμμικές δομές που δημιουργεί συνδυάζοντας γραφικές παρτιτούρες και μικροτονικά ηχοχρώματα, μεταφράζει στο μουσικό πεδίο την αίσθηση του εύθραυστου υλικού και της ημιτελούς χειρονομίας που χαρακτηρίζουν τα έργα της Hesse. Οι παρατεταμένοι ήχοι, οι αργές μετατοπίσεις και οι λεπτές εντάσεις αποκαλύπτουν περισσότερο μια διαδικασία, μια συνεχή μετάβαση, παρά μια σταθερή μορφή. Μια ηχητική εμπειρία που μοιάζει να αιωρείται, να διαλύεται και να ανασυντίθεται, σε άμεση επαφή με την ποιητική της φθαρτότητας και της σιωπηλής δύναμης της ύλης.
Το 2019 το ντουέτο των Matmos, με αφορμή την εικοσαετή πορεία του, κυκλοφόρησε ένα άλμπουμ για την πιο αμφίθυμη ύλης της εποχής μας: το πλαστικό. Το “Plastic Anniversary” συντίθεται αποκλειστικά με ήχους πλαστικών αντικειμένων – από μπαλόνια και καλαμάκια έως συνθετικές μεμβράνες και σωλήνες. Ο ήχος εδώ δεν είναι μια απλή μίμηση της ύλης, αλλά η αποκάλυψη μιας απροσδόκητης μουσικότητας που κρύβεται στο πιο κοινό και «ευτελές» υλικό.
Απόψε ο παρΑξενος_ελκυστΗς ξεκινά μια ηχητική διερεύνηση στην ποιητική της ύλης, όπου η καθημερινότητα δεν είναι ένα πεδίο που πρέπει να υπερβούμε για να φτάσουμε στο «αιώνιο» της τέχνης, αλλά το ίδιο το πεδίο μέσα από το οποίο αναδύεται η ομορφιά, η αμφισημία και η συγκίνηση. Πλαισιωμένος από τους ήχους των
- Julia Holter,
- Cornelius Cardew,
- Γιάννη Αράπη & Noël Akchoté και
- Paul Newman.
Επιμέλεια-Παρουσίαση: Μαριλένα Μαραγκού
Επιμέλεια ήχου: Γιώργος Κωστόπουλος
Τρίτο Πρόγραμμα 90.9 & 95.6
Διαδικτυακή Ακρόαση: ERT εcho
Εικόνα: Eva Hesse, Accession III, 1968, fiberglass, polyester resin, plastic (detail)