Η «Ηρωδιάδα του Mallarmé σε μετάφραση Καίσαρα Εμμανουήλ (κι ένα κείμενο του Ν. Γ. Πεντζίκη) [1/2]
«Για μένα, ναι, για με την ίδια ανθίζω, ερημική […]
μέταλλα, που στη θαλερή μου κόμη έχετε δώσει
μια ολέθρια λάμψη κι όλο αυτό της το πυκνό το σχήμα!» – Stéphane Mallarmé: «Ηρωδιάς», μετάφραση: Καίσαρ Εμμανουήλ
«Η ιστορία της Ηρωδιάδας, όπως εγώ την εννοώ, δεν έχει καμία σχέση με τη θρησκεία. Εκείνο που με συναρπάζει εκεί μέσα είναι η άγρια προσωπικότητα της Ηρωδιάδας, ένα είδος Κλεοπάτρας…» – Gustave Flaubert
«… μέσα στην “Ηρωδιάδα” του Mallarmé λαχταρίζουν ομορφιές σα να τις χάραξε ο Ρακίνας.» – Κωστής Παλαμάς
Στην εκπομπή της Μεγάλης Τρίτης 30/04/24, 22.30-23.00, η ΣΚΟΤΕΙΝΗ ΚΥΡΙΑ στρέφει τον προβολέα στην Ηρωδιάδα, μια αρχετυπική, «βιβλική» femme fatale που έμεινε στην ιστορία ως αινιγματική και σκιώδης υποκινήτρια της δολοφονίας του Ιωάννη του Βαπτιστή, μια γυναίκα που παρουσιάστηκε ως έκφυλη και διεφθαρμένη, καθώς χρησιμοποίησε τον ερωτισμό της και τον ερωτισμό της κόρης της, Σαλώμης, ώστε να διασφαλίσει την επιβίωση και την ευημερία της: ο Ηρώδης, όπως καταγράφει και ο ευαγγελιστής Λουκάς, «ελεγχόμενος από του Ιωάννου περί Ηρωδιάδας, της γυναικός του αδελφού αυτού και περί πάντων ων εποίησε πονηρών προσέθηκε και τούτο επί πάσι και κατέκλεισε τον Ιωάννην εν τη φυλακή». Ο Ιωάννης δεν έπαψε να μιλά εναντίον της Ηρωδιάδας κι εκείνη, σε μια γιορτή γενεθλίων του τετράρχη, όπου η Σαλώμη μάγεψε με τον χορό της τον πατριό της σε βαθμό που εκείνος προθυμοποιήθηκε να της προσφέρει το μισό του βασίλειο, προέτρεψε την κόρη της να ζητήσει «την κεφαλήν επί πίνακι» του Ιωάννη.
Στις πρώτες λογοτεχνικές αναφορές, οι οποίες αξιοποιούν την κληρονομιά της βιβλικής παράδοσης (όπου το όνομα της Σαλώμης παραλείπεται), το πρόσωπο που σχετίζεται με τον αποκεφαλισμό του Ιωάννη είναι η Ηρωδιάδα και όχι η Σαλώμη. Ο Heine, στη δική του εκδοχή του θέματος, εντάσσει την Ηρωδιάδα σε μιια πομπή κακοποιών πνευμάτων από μυθικά πρόσωπα που εξέπεσαν μετά θάνατον. Η συμβολή του Mallarmé στον μύθο είναι το ανολοκλήρωτο ποίημά του “Hérodiade” – ο ίδιος αναφέρει πως κράτησε το όνομα της Ηρωδιάδας και όχι της Σαλώμης ως τίτλο για να διαφοροποιηθεί από το έργο του Wilde, που θεωρούσε ιδιαίτερα μοντέρνο. Στην εκπομπή διαβάζουμε επίσης ένα κείμενο του Ν. Γ. Πεντζίκη για τον Mallarmé και πλαισιώνουμε μουσικά με αποσπάσματα από την όπερα «Ηρωδιάς» του Jules Massenet.
(φωτό: Paul Hippolyte Delaroche, «Η Ηρωδιάδα με το κεφάλι του Ιωάννη του Βαπτιστή», λεπτομέρεια, 1843 | αριστερά, από πάνω προς τα κάτω: Stéphane Mallarmé, Καίσαρ Εμμανουήλ, Ν. Γ. Πεντζίκης, Jules Massenet)
Συγγραφή / επιμέλεια κειμένων-παραγωγή-παρουσίαση: Ευαγγελία Κουλιζάκη
Επιμέλεια Ήχου: Τάσος Μπακασιέτας