«Οι άγγελοι είναι απαιτητικά όντα, ιδιαίτερα εκείνα της ράτσας που το βιβλίο αυτό πραγματεύεται. Δεν έχουν απαλά πούπουλα, έχουν ένα τρίχωμα που τσιμπάει», γράφει ο Antonio Tabucchi στο σημείωμα με το οποίο προλογίζει τη συλλογή των έξι ιστοριών με τους παράξενους τίτλους και τα φαντάσματα που τις κατοικούν.
Στις «Φωνές μεταφερόμενες από κάτι, αδύνατο να πεις τι» ο συγγραφέας διατηρεί ένα παιχνίδι, απομονώνει φράσεις από περαστικούς, τις κόβει με το ψαλίδι της φαντασίας του και φτιάχνει ιστορίες.
«μια ιστορία που όμως ανήκει μόνο σ’ εσένα, διότι αυτοί μια τέτοια ιστορία δεν θα ήξεραν τι να την κάνουν, ούτε καν θα την αναγνώριζαν, ο καθένας πρόσθεσε μια μικρή τσόντα, ένα πετραδάκι που εσύ μάζεψες, διάλεξες, έβαλες στη θέση που του ταίριαζε, εκείνο και μόνο εκείνο, για να φτιάξεις ένα μωσαϊκό που απόψε θα το κοιτάξεις με μάτια άπληστα, έκπληκτος για το ποιον δρόμο παίρνουν τα πράγματα, για το πώς η μια λέξη δένεται με την άλλη, το ένα γεγονός με το άλλο, η μια λεπτομέρεια με την άλλη, μέχρι να δημιουργήσουν μια ιστορία που πριν δεν υπήρχε και τώρα υπάρχει: τη δική σου ιστορία».
Μέχρι που ακούει τη φωνή από το «φάντασμα» του Ταντέους να του ψιθυρίζει μια αινιγματική φράση την οποία προσπαθεί να αποκρυπτογραφήσει.
Στο δεύτερο διήγημα, «Νύχτα, θάλασσα ή απόσταση», μια συντροφιά νεαρών αντρών και γυναικών συναντιούνται σε ένα σπίτι και συνομιλούν με τον ποιητή Ταντέους που κάποτε υπήρξε σκληρός και μαχητικός. Τα γεγονότα, όμως, τον λύγισαν, μεταστρέφοντας την μαχητικότητα σε πικρία και ματαιότητα. Ο Ταντέους αποζητά συνενόχους στο ξενύχτι για να διαβάσουν ποίηση και να χάσουν την αίσθηση του χρόνου.
Ο συγγραφέας αποδίδει την ατμόσφαιρα της δικτατορικής περιόδου του Σαλαζάρ στην Πορτογαλία:
«Περνούσαν ελάχιστα αυτοκίνητα, οι φανοστάτες έχουν σβήσει, μια λαμπρή ιδέα της αστυνομίας ώστε να μη συγκεντρώνονται στους δρόμους ανατρεπτικές ομάδες…
Το ήξεραν όλοι πως είχαν μείνει για άλλο λόγο, ακριβώς επειδή έξω ήταν νύχτα, θάλασσα ή απόσταση, και η φράση του Τιάγκο είχε εκφράσει ένα συναίσθημα που ένιωθαν όλοι και κανείς δεν είχε το κουράγιο να αποσαφηνίσει: μια αμηχανία, κάτι σαν ελαφριά αρρώστια, όχι φόβο, περισσότερο ένα μείγμα ανασφάλειας και στενοχώριας, σαν να ένιωθαν πρόσφυγες σε μια πόλη που δεν ήταν η πόλη τους, και να νοσταλγούσαν την πόλη τους που ήταν αυτή η ίδια…
Κι όλα άρχιζαν από την αρχή στη φαντασία αυτού που φανταζόταν εκείνη τη νύχτα, εν είδει παντομίμας ή μαγείας: από την πόρτα στις πολυθρόνες, από τις πολυθρόνες στην πόρτα, σαν πλάσματα υπνωτισμένα, καταδικασμένα σε μια επανάληψη χωρίς λογική, πλάσματα αναγκασμένα να ζουν συνεχώς το πρελούδιο της φρικτής περιπέτειας που τα περίμενε εκείνη η νύχτα και καμία φαντασία δεν είχε το κουράγιο να τα κάνει να ζήσουν όπως έπρεπε να ζήσουν.»
Ακούμε:
- Florian Van Volxem & Sven Rossenbach
- Gustav Mahler // Δημήτρης Μητρόπουλος, Kölner Rundfunk Sinfonie Orchestra
- Robert Fripp
- David Sylvian
- Harold Budd
- Rodrigo Leão
Αφήγηση, Επιμέλεια μουσικής: Αφροδίτη Κοσμά
Ηχητική επεξεργασία: Τάσος Μπακασιέτας
*Το σήμα της εκπομπής είναι μουσική του Μάριου Στρόφαλη
Antonio Tabucchi: «Ο Μαύρος Άγγελος»
Μετάφραση: Ανταίος Χρυσοστομίδης
Εκδόσεις Άγρα, Αθήνα 2014.