Ένα σύντομο αφιέρωμα στο Ινδονησιακό Gamelan με αφορμή την πρόσφατη κυκλοφορία του άλμπουμ “The First Smile Gamelan Ensemble” από την πλέον έγκριτη δισκογραφική εταιρεία της Νέας Ζηλανδίας, την Rattle Records, παρουσιάζει και αναλύει ο κριτικός μουσικής Θάνος Μαντζάνας στην εκπομπή ΚΡΙΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ της Παρασκευής 14 Φεβρουαρίου 2025.
Το gamelan είναι η παραδοσιακή μουσική της Ινδονησίας, δηλαδή της Ιάβας και του Μπαλί και η UNESCO την έχει εντάξει στην Παγκόσμια Μουσική Κληρονομιά. Οι ρίζες της πηγαίνουν αρκετά πίσω με την απαρχή της να βρίσκεται περίπου στον 3ο αιώνα π.Χ.
Είναι ένα ιδίωμα που αναπτύχθηκε αυτόνομα, η μόνη διακριτή επιρροή του είναι από την – κατά πολύ αρχαιότερη φυσικά – Ινδική μουσική αλλά μόνο ως προς την φωνητική ερμηνεία και όχι ως προς οποιοδήποτε άλλο στοιχείο.
Tο κυριότερο και ίσως μοναδικό διεθνώς χαρακτηριστικό του gamelan είναι ότι η ομάδα οργάνων που κυριαρχεί είναι τα κρουστά τα οποία δεν έχουν μόνο τον συνηθισμένο ρυθμικό ρόλο τους αλλά και την μελωδική διάσταση. Μια πάρα πολύ μεγάλη ποικιλία κρουστών, κυρίως μεταλόφωνα, ξυλόφωνα αλλά συχνά και αρκετά ιδιόφωνα και γκονγκ αποδίδουν το μεγαλύτερο μέρος της μουσικής. Τα συμπληρώνουν το φλάουτο από μπαμπού που θυμίζει το αντίστοιχο Iαπωνικό, ένα τοξωτό έγχορδο το οποίο φέρνει κάπως στο νου την Kέλτική λύρα και τα φωνητικά, συνήθως χορωδιακά και σπάνια σολιστικά/μονωδιακά.
Gamelan enthusiasts of all ages play this traditional Indonesian instrument led by Jennifer Shennan.
Το μουσικό σχήμα “The First Smile Gamelan Ensemble” ιδρύθηκε από τον Allan Thomas, έναν συνθέτη και μουσικό που όχι μόνον έφερε το gamelan στη Νέα Ζηλανδία αλλά και θεμελίωσε την εθνομουσικολογία στην μακρινή χώρα διδάσκοντας, επί δεκαετίες στο μουσικό Πανεπιστήμιο της.
Μετά τον θάνατο του το 2010 ο Joko Susilo ανέλαβε τη διεύθυνση του συνόλου, που σε αυτή την ηχογράφηση αποτελείται από οκτώ άντρες και γυναίκες μουσικούς.
Gamelan enthusiasts of all ages play this traditional Indonesian instrument led by Jennifer Shennan.
Το gamelan αρχικά ήταν θρησκευτική μουσική και διατηρεί τον τελετουργικό χαρακτήρα της ακόμα και όταν χρησιμοποιείται ως κοσμική, στην Ιάβα και το Μπαλί, πολλές φορές ακόμα και σε επίσημες κρατικές εκδηλώσεις.
Η συνολική αίσθηση του gamelan, με το τόσο χαρακτηριστικό ηχόχρωμα των μεταλόφωνων με την μελωδία και το ρυθμό να συνενώνονται σε μια αέναη ροή είναι μυστηριακή, ατμοσφαιρική και υποβλητική ενώ σε μεγάλη διάρκεια οδηγεί σε μια κατάσταση γαλήνης του μυαλού και της ψυχής, σχεδόν σε μια μορφή διαλογισμού.
Με την εξαίρεση δύο παραδοσιακών κομματιών το περιεχόμενο του άλμπουμ αποτελείται από gamelan συνθέσεις συγχρόνων Νεοζηλανδών δημιουργών.
Αποτελεί υπόδειγμα το γεγονός πως μια πολύ παλαιά παραδοσιακή μουσική φόρμα ενός συγκεκριμένου τόπου μπορεί όχι απλά να αναπαραχθεί αλλά να αποκτήσει νέα πνοή και ζωή μέσα από τις συνθέσεις άξιων σύγχρονων μουσουργών, οι οποίες αναδεικνύονται εδώ από την άριστη ερμηνεία του μουσικού συνόλου “The First Smile Gamelan Ensemble”.
Gamelan enthusiasts of all ages play this traditional Indonesian instrument led by Jennifer Shennan.
INFO
«Κριτικός Λόγος»
Μια εκπομπή που παρουσιάζει και σχολιάζει κριτικά κυρίως νέα αλλά και παλαιότερα έργα, Ελληνικά αλλά κάποιες φορές και μη, σε μορφή ηχογραφήματος ή ζωντανής εκτέλεσης από όλα τα ιδιώματα πλην κλασικής μουσικής.
Κάθε Παρασκευή στις 21:00, και μετά στο ERT εcho.
Κείμενα-παραγωγή-παρουσίαση: Θάνος Μαντζάνας