E.T.A. Hoffmann – Paul Hindemith: René Cardillac, ο αρχετυπικός καλλιτέχνης-εγκληματίας ή οι δαίμονες του κοσμηματοποιού
«Ο Ρενέ Καρντιγιάκ ήταν τότε ο ικανότερος χρυσοχόος στο Παρίσι, ένας από τους πιο μεγαλοφυείς και συνάμα τους πιο παράξενους ανθρώπους της εποχής του.» – E.T.A. Hoffmann, «Η Δεσποινίς ντε Σκιντερί»
Η ΚΑΡΔΙΑ ΤΟΥ ΣΚΟΤΟΥΣ παραμένει στο σύμπαν της χοφμανικής αφήγησης «Η Δεσποινίς ντε Σκιντερί» – αυτή τη φορά όμως για να διερευνήσει το «σύνδρομο Cardillac»: στην ψυχολογία το «σύνδρομο Cardillac» περιγράφει το παθολογικό φαινόμενο κατά το οποίο ένας καλλιτέχνης αδυνατεί να αποχωριστεί τη δουλειά του. Για να μπορέσει να ζήσει από τα έργα του, ο καλλιτέχνης πρέπει να εξοικειωθεί με τον αποχωρισμό του από αυτά, αλλά κάτι τέτοιο συχνά τον δυσκολεύει, καθώς τα έργα του αποτελούν σημαντικά και ενίοτε αναπόσπαστα κομμάτια της ταυτότητάς του. Ο χοφμανικός ήρωας, ο χρυσοχόος René Cardillac, απ’ τον οποίο δανείζεται το όνομά του το σύνδρομο, καθοδηγείται από μια έμφυτη παρόρμηση, που, αν και κατεσταλμένη στην αρχή, γίνεται τελικά τόσο ισχυρή, ώστε τον μετατρέπει σε δολοφόνο: πεπεισμένος ότι οι αγοραστές των κοσμημάτων του δεν διαθέτουν τα εργαλεία για την αισθητική πρόσληψη της δουλειάς του -και ως εκ τούτου αδυνατούν να την αντιληφθούν ως αυθύπαρκτο έργο τέχνης- τους δολοφονεί για να ανακτήσει τα κοσμήματα. Ο Cardillac αποτελεί επίσης την ενσάρκωση της πεποίθησης του Hoffmann για μια «νυχτερινή όψη» στα πράγματα (Nachtseite), ενώ, μοιρασμένος καθώς είναι ανάμεσα στην παθολογική-εγκληματική εμπειρία και στην καλλιτεχνική ιδιοφυία, αποτελεί το πρότυπο του καλλιτέχνη-εγκληματία. Στο ηχητικό φόντο συνθέσεις του ίδιου του E.T.A. Hoffmann και αποσπάσματα από την όπερα ‘’Cardillac’’ του Paul Hindemith.
(φωτό: ο Dietrich Fischer-Dieskau ως Cardillac σε φωτογραφικό στιγμιότυπο για την προώθηση της ηχογράφησης της ομώνυμης όπερας του Paul Hindemith, 1968 © Deutsche Grammophon / Universal Classics)
Συγγραφή / επιμέλεια κειμένων-παραγωγή-παρουσίαση: Ευαγγελία Κουλιζάκη.
1η Μετάδοση 20.10.2021