«ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΑ ΠΑΡΑΘΥΡΑ ΣΕ ΚΑΙΡΟ ΕΓΚΛΕΙΣΜΟΥ»-
FACTORY. ΙΔΕΕΣ/ΤΕΧΝΕΣ & Τμήμα Φιλοσοφίας του Παν/μιου Πατρών. Κυριακή 28-02-21, ώρα 19:00-20:00. ΤΡΙΤΟ πρόγραμμα. Επιμέλεια-Παραγωγή-Παρουσίαση: Δημήτρης Τρίκας/ Dimitris Trikas. Εκπομπή 5η: “Γενναιότητα: μια αρετή για τον πόλεμο ή μια αρετή για την ειρήνη;”, με τον επίκουρο καθηγητή φιλοσοφίας Στασινό Σταυριανέα.
Σήμερα ο κόσμος μας βιώνει μια συνθήκη που συχνά περιγράφεται ως πολεμική. Η ανθρωπότητα πολεμάει ενάντια σε έναν εστεμμένο ιό που εξουσιάζει τη ζωή μας και απειλεί να αφαιρέσει, κυριολεκτικά ή μεταφορικά, την πνοή της. Παραδοσιακά η αρετή την οποία οι πολεμιστές πρέπει να καλλιεργήσουν και να επιδείξουν στο πεδίο της μάχης είναι η αρετή της ανδρείας, η μητέρα της δικής μας γενναιότητας. Μία από τις τέσσερις κύριες αρετές, η ανδρεία αναλύεται από τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη με ιδιαίτερη μέριμνα για τη σχέση της με τις τρεις αδερφές της: τη δικαιοσύνη, την φρόνηση και την σωφροσύνη. Πράγματι οι ανδρείες πράξεις φαίνονται από μία άποψη να υπερβαίνουν τις τρείς άλλες αρετές, όντας πέρα από κάθε υπολογισμό, στάθμιση και λογική· ενώ από μια άλλη άποψη οι πράξεις αυτές δεν θα αποδίδονταν σε έναν ανδρείο χαρακτήρα εάν δεν συμπεριλάμβαναν και τις υπόλοιπες αρετές. Θα ήταν απλά προϊόν τρέλας, αποκοτιάς ή απελπισίας. Εάν η αυθεντική ανδρεία προϋποθέτει την κατοχή των υπόλοιπων αρετών, τότε συνιστά την έκφραση, με την επιτέλεση κάθε αυθεντικά γενναίας πράξης, της αρετής στο συνολό της. Αν αυτή η θέση περιλαμβάνει κάποιο σπέρμα αλήθειας δεν είναι περίεργο ότι αυτό γονιμοποιείται σήμερα στη σημαντική θέση που φαίνεται να κατέχει η συζήτηση για την αρετή της γενναιότητας σε διαφορετικά θεωρητκά πλαίσια: στο πεδίο της ψυχολογίας ως προϋπόθεση της δημιουργικότητας και της αυθεντικότητας, στο πεδίο της πολιτικής ως αποφασιστικότητα και ηγετική ικανότητα, στο πεδίο της επιχειρηματικότητας ως δεξιότητα για την ανάπτυξη και διαχείριση του δυναμικού και των πόρων μας. Όλα τα παραπάνω όμως δεν είναι παρά δεξιότητες που καλούμαστε να καλλιεργήσουμε καθημερινά στο πλαίσιο μιας ειρηνικής κανονικότητας. Είναι η γενναιότητα άραγε μια αρετή για τον πόλεμο ή μήπως είναι εξ ίσου μια αρετή για ειρηνικούς καιρούς;
Θα συζητήσουμε την έννοια της ανδρείας στον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη και, κυρίως, τη σχέση της με την αρετή της γενναιότητας, όπως και την ανάλυση της τελευταίας στο έργο φιλοσόφων και ψυχολόγων του 20ου αι.
Βλέπε:
Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια, τόμος Α, μτφρ. Δ. Λυπουρλης, εκδ. Ζήτρος, 2006. Βιβλίο Γ 6- 9.
Πλάτων, Λάχης, μτφρ. Δ. Τζωρτζόπουλος, εκδ. Ζήτρος, 2008.
May, Rollo. The courage to be creative, W.W. Norton, 1975.