“Πρέπει να ξέρεις μηχανή να κόψεις μαύρα μάτια” – «Πως μπορώ να κελαηδήσω, στου πολέμου τη φωτιά;» Δημοτικά τραγούδια για τους ήρωες και τα θύματα του ’40 με τον Παναγιώτη Λάλεζα [μέρος 2ο]

Τετάρτη 27 και Πέμπτη 28 Οκτωβρίου, 9 με 10 το βράδυ, στο Δεύτερο Πρόγραμμα 103.7.
Όχι, δεν …μπερδέψαμε τις επετείους! Όμως, δεν είχα συνειδητοποιήσει ούτε ο ίδιος πόσα δημοτικά τραγούδια έχουν γραφτεί για το ’40, για τον πόλεμο στην Αλβανία αλλά και για τα ολοκαυτώματα της Κατοχής – «Καλάβρυτα, Δίστομο και Κομμένο». Πολύ περισσότερο, δεν ήξερα την ηχογράφηση αυτών των τραγουδιών στα χρόνια μας – με μουσικούς και τραγουδιστές που γεννήθηκαν πολλές δεκαετίες μετά. Ως τη στιγμή που μού την έστειλε ο φίλος μουσικός Ανδρέας Νιάρχος. Έτσι ξεκίνησε η ιδέα αυτών των εκπομπών. Βρεθήκαμε στο στούντιο με τον τραγουδιστή Παναγιώτη Λάλεζα, για να ακούσουμε τις ηχογραφήσεις, να ανταλλάξουμε πληροφορίες για την ιστορία τους αλλά και για να συζητήσουμε για τις συνθήκες κάτω από τις οποίες προσεγγίζει αυτό το υλικό μια νεώτερη γενιά.
Τραγούδια γραμμένα και τραγουδισμένα τις μέρες του Αλβανικού Μετώπου σε δημοτικούς δρόμους από τον Γιώργο Παπασιδέρη, τη Γεωργία Μηττάκη, τον Χρήστο Κοντόπουλο. Και άλλα, από τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, τα χρόνια του ’50 κι όσα ακολούθησαν – που ακούσαμε από την Φιλιώ Πυργάκη, τον Τάκη Καρναβά, τη Δόμνα Σαμίου κ.α. Τραγούδια που εξυμνούν ηρωικά κατορθώματα αλλά και κλαίνε τα θύματα με τον τρόπο του δημοτικού τραγουδιού. Ακόμη και στίχοι που προσέθεσε σε δημοτικά ακούσματα ο πατέρας του Παναγιώτη Λάλεζα ή ο ίδιος, για τις ανάγκες νεώτερων εκδηλώσεων. Δείγματα της διαρκούς «τριβής» που δέχεται αυτό το υλικό, ανάλογα με τις ανάγκες, τις δυνατότητες και την αισθητική της κάθε εποχής. Στη σύγχρονη απόδοσή τους τραγουδά ο Παναγιώτης Λάλεζας και παίζουν ο Μάνος Αχαλινωτόπουλος και ο Κώστας Γιαννακόπουλος κλαρίνο, ο Θοδωρής Γιαννόπουλος λαούτο, ο Ανδρέας Νιάρχος κρουστά και ο Τάσος Αθανασιάς ακορντεόν. Ακούμε βέβαια και τους πρώτους διδάξαντες σε κάποιες ηχογραφήσεις τους. Ενώ αναφερόμαστε σε αφηγήσεις για τη ζωή των δημοτικών μουσικών εκείνη την εποχή. Κορυφαία περίπτωση, εκείνη του κλαριντζή Μήτσου Μπατζή – από τη γνωστή οικογένεια του Πωγωνίου. Σκοτώθηκε στην Αλβανία στα 30 του χρόνια. Τον συνοδεύει η μνήμη και μια φωτογραφία ότι λίγα χρόνια πριν, το κλαρίνο του ακουγόταν στους Ολυμπιακούς του Βερολίνου και δεχόταν τα συγχαρητήρια του …Χίτλερ. Ακούμε τον ήχο του κλαρίνου του, από μια ηχογράφηση του 1936!
Σημείωση: Ο τίτλος της εκπομπής από μια σύγχρονη σκέψη – προσθήκη στο προπολεμικό τραγούδι «Δε λαλείς καημένο αηδόνι». Η φωτογραφία με τον Παναγιώτη Λάλεζα, από την ηχογράφηση της συνομιλίας μας. Μπροστά σε μια φωτογραφία όπου παλιοί δημοτικοί μουσικοί ηχογραφούν για την Ελληνική Ραδιοφωνία.