Στη σημερινή πρωτότυπη εκπομπή για την Μεγάλη Παρασκευή που ετοίμασε η ΕΡΑσπορ, σε παραγωγή του δημοσιογράφου της ΕΡΤ και διδάκτορα Ανθρωπογεωγραφίας Θωμά Σίδερη, το πρώτο μέρος είχε τον τίτλο «ΔΟΣ ΜΟΙ ΤΟΥΤΟΝ ΤΟΝ ΞΕΝΟΝ – Η ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΤΩΝ ΠΑΘΩΝ».
Στην Ορθόδοξη Εκκλησία, μεγάλοι ποιητές και μουσουργοί όπως ο Σωφρόνιος Ιεροσολύμων, ο Ιωάννης Δαμασκηνός, ο Ανδρέας Κρήτης και η Κασσιανή συνέθεσαν υπέροχους ύμνους και καταπληκτικές ακολουθίες για ολόκληρη την περίοδο της Μεγάλης Σαρακοστής, με αποκορύφωμα την Μεγάλη Εβδομάδα. Ολόκληρη η υμνολογία του Τριωδίου είναι προσαρμοσμένη στο πνεύμα της μετάνοιας και της συντριβής. Μία υμνογραφική αποτύπωση του θείου πάθους, μία ποιητική υπόμνηση για το φθαρτό της ανθρώπινης ύπαρξης, εκεί που η εκκλησιαστική ποίηση συναντά τους σύγχρονους Έλληνες ποιητές, όπως την Κική Δημουλά και τον Γιάννη Ρίτσο.
Το δεύτερο μέρος της εκπομπής ήταν αφιερωμένο σε ένα από τα σημαντικότερα δείγματα της δημώδους ποίησης, «Του νεκρού αδελφού», το οποίο συναντάται σε διάφορες παραλλαγές σε όλον τον Βαλκανικό χώρο. Η Αρετή στην Ελλάδα, γίνεται Πέτκα ή Πετκάνα στη Βουλγαρία, Γέλιτσα στη Σερβία.
Ο Θωμάς Σίδερης τοποθετεί σε “ανοιχτή συνομιλία” τις παραλλαγές του ποιήματος, σε έναν ενιαίο γεωγραφικό χώρο όπου τα τοπικά πολιτισμικά στοιχεία, οι κουλτούρες και τα βιώματα των βαλκανικών λαών αφηγούνται την κοινή μοίρα των ανθρώπων. Όσον αφορά στην ελληνική εκδοχή του ποιήματος, η Αρετή και ο Κωνσταντής τοποθετούνται στην Ήπειρο, με ένα κλαρίνο να συντροφεύει τους ξένους και τα μπουλούκια των μαστόρων που αφήνουν τον τόπο τους και να “αφηγείται” τον πόνο της απώλειας και του ξεριζωμού.
Κείμενα-Έρευνα-Παρουσίαση: Θωμάς Σίδερης