Παρασκευή 14/7/23, 9 με 10 το βράδυ, στο Δεύτερο Πρόγραμμα 103.7 και στην εκπομπή του Γιώργου Τσάμπρα.
Τον Απρίλιο του 1965 λοιπόν, μέσα στο κλίμα που περιγράψαμε την προηγούμενη εβδομάδα στην εκπομπή, ο Μάνος Χατζιδάκις ηχογραφεί σε στούντιο της Νέας Υόρκης «Το χαμόγελο της Τζοκόντας». Σύμφωνα με το μύθο που πλάθει γι’ αυτό του το έργο ο ίδιος ο Μάνος Χατζιδάκις στα σημειώματα της δισκογραφικής του έκδοσης, σ’ αυτό έχει κεντρικό ρόλο μια “έρημη γυναίκα” που χάνεται μέσα στο πλήθος της Νέας Υόρκης του 1963. Έτσι “χάνεται” μέσα στο χρόνο τόσο η δημιουργία όσο και οι κατοπινές προσπάθειες αναδημιουργίας της “Τζοκόντας”.
Η πιο παλιά ένδειξη που έχουμε για κάποια απ’ αυτές τις μελωδίες, αφορά την “Παρθένα της γειτονιάς μου”. Το 1960 αποκτά στίχους που εντάσσονται μέσα στη δράση της ταινίας “Μανταλένα” ( “Μές σ’ αυτή τη βάρκα” ) και γνωρίζει έτσι μια άλλη δική της πορεία. Η πρώτη φορά που ο συνθέτης ηχογραφεί μελωδίες του έργου είναι το 1962. Υπάρχει τότε ένα σχέδιο να τραγουδηθούν τα τραγούδια αυτά από μια Γαλλίδα τραγουδίστρια της εποχής, την Ζακλίν Ντανό. Έτσι, ο συνθέτης μπαίνει σε παρισινό στούντιο και ηχογραφεί κάποια κομμάτια μ’ ένα πιάνο που παίζει ο ίδιος. Αυτές οι ηχογραφήσεις θα εκδοθούν για πρώτη φορά στην επανέκδοση του έργου για τα 50 χρόνια από την πρώτη κυκλοφορία του!
Το κλίμα και οι συνθήκες της ηχογράφησης στη Νέα Υόρκη του 1965, επηρεάζεται από τις ζυμώσεις που προκύπτουν από την συνύπαρξη νέων ταλαντούχων μουσικών με ακούσματα μεσογειακά, ευρωπαϊκά, νεουορκέζικα, τζαζ κ.α. Παίζουν μουσικοί που γνωρίζονται τότε με τον Χατζιδάκι, δεν έχουν κανένα προηγούμενο και δεν τους χρησιμοποίησε ποτέ άλλοτε. Ίσως και ο ίδιος να ήθελε να παραμείνουν ανεξήγητα ορισμένα πράγματα. Προκειμένου «να μη χαθεί το μυστήριο», όπως ταιριάζει στο «αινιγματικό χαμόγελο της Τζοκόντας» – είχε πει κάποτε. Χρόνια μετά, ο Γιώργος Χατζιδάκις, οριοθετώντας την δημιουργία του έργου, θα μού πει : « Αυτά που γέννησαν αυτό το έργο ήταν εσωτερικά “γεγονότα”, όχι ιδιαίτερα εμφανή… Κι έτσι κι αλλιώς, τα συναισθήματα, οι αγωνίες, η μοναξιά είναι κοινά γεγονότα. Δεν έχουν να κάνουν με συγκεκριμένες εμπειρίες του καθένα σε οποιαδήποτε εποχή και τόπο . Το μόνο λοιπόν που πρέπει να υπάρξει σαν συγκυρία είναι το ταλέντο κι από εκεί μέσα φανερώνονται αυτά τα κοινά σημεία”.
Στην εκπομπή, ακούμε ολόκληρο το έργο. Μαζί και τα δυό κομμάτια που υπήρχαν μόνο στην πρώτη έκδοση στο εξωτερικό. Ακόμη, κάποιες από τις αρχικές εγγραφές στο πιάνο καθώς και την εκδοχή του «Χορού με τη σκιά μου» με στίχους που έγραψε ο ίδιος ο Χατζιδάκις το 1987, για να τους τραγουδήσει η Δήμητρα Γαλάνη. Μελετάμε την ιστορία που «προτείνει» ο Χατζιδάκις για κάθε κομμάτι, όπως την καταγράφει στο οπισθόφυλλο, διαβάζουμε μαρτυρίες για την εποχή της ηχογράφησης αλλά και παρακολουθούμε την διαδρομή του έργου από τότε μέχρι τώρα. Πάντα με τη διάθεση του «Παρ’ το αλλιώς… θα βρεις!».