Τετάρτη 14 και Πέμπτη 15/6 , 9 με 10 το βράδυ, στο Δεύτερο Πρόγραμμα στην εκπομπή του Γιώργου Τσάμπρα.
Το «Χρονικό» του Γιάννη Μαρκόπουλου, ανάμεσα στις «Θαλασσογραφίες» του Μάνου Λοΐζου, το «Να’ τανε το 21» του Σταύρου Κουγιουμτζή, το «Σαββατόβραδο» του Γιάννη Σπανού και την «Επιστροφή» του Μάνου Χατζιδάκι.
Στη σειρά « Ένας δίσκος, μια ιστορία, μια εποχή», όπου ακούμε κάποιους δίσκους ολόκληρους, σαν να ακούγαμε με προσοχή τις δυο πλευρές ενός παλιού δίσκου βινυλίου, ταξιδεύουμε στο χρόνο, με αφορμή το «Χρονικό» του Γιάννη Μαρκόπουλου με στίχους του Κ.Χ. Μύρη και με ερμηνευτές τον Νίκο Ξυλούρη και την Μαρία Δημητριάδη. Είμαστε λοιπόν στα τέλη του 1970. Η δικτατορία διανύει ήδη τον τέταρτο χρόνο της. Ο Γεώργιος Παπαδόπουλος είναι εξαιρετικά σαφής για τη συνέχεια :“Ουδεμία αλλαγή το 1971 εις την υφισταμένην συνταγματικήν τάξιν. Εγώ θα κρίνω, ως εντολοδόχος του λαού, πότε θα είναι επωφελής δια το Έθνος η πλήρης λειτουργία του κοινοβουλευτισμού’ αναφέρει σχετική δήλωσή του : “Μπροστά πηγαίνει ο σιδεράς με το σφυρί στο χέρι / ξωπίσω του ο κλειδαράς της μοναξιάς του ταίρι./ Ο πιο πικρός, ο πιο σκυφτός ο πιο σκληρός στο πλάι / αυτός κρατάει τα σύνεργα γελάει μα δε μιλάει./ Καρφώσανε το γίγαντα στο βράχο του Καυκάσου / τρία πουλάκια πέρασαν και του ‘λεγαν “στοχάσου”. Μαζί με το “Καφενείον η Ελλάς” – που τα λόγια του προστίθενται εκ των υστέρων πάνω στην τόσο σαρκαστική μελωδία του – είναι τα δυο μοναδικά κομμάτια του έργου που γράφονται στα τέλη του 1970.
Σε συνομιλία μας μετά από χρόνια, ο Κώστας Γεωργουσόπουλος, αφηγείται : « Για να μην μυθοποιούμε τα πράγματα, θα πρέπει να πω ότι το “Χρονικό” γράφτηκε πριν τη δικτατορία. Οι περισσότεροι στίχοι γράφονται τον Γενάρη του ’67 και ο προγραμματισμός είναι να παρουσιαστεί το έργο στο Λυκαβηττό το επόμενο καλοκαίρι στα πλαίσια του “Μουσικού Αύγουστου” που διοργανώνει ο Μίκης Θεοδωράκης. Κάθε χρόνο στην εν λόγω διοργάνωση παρουσιάζεται ένα νέος συνθέτης κι ένα νέο έργο. Το ’66 παρουσιάστηκε ο Λεοντής και το ’67 θα ήταν η σειρά του Μαρκόπουλου. Ο πρώτος που δοκίμασε τα τραγούδια τότε ήταν ο Μπιθικώτσης και δεν τού πήγαιναν καθόλου καθώς είχε ήδη φτιάξει το στίγμα του πάνω στο λαϊκό. Η δεύτερη, η οποία και είχε σχεδόν εγκριθεί, ήταν η Φαραντούρη. Το βράδυ της 20ης προς 21η Απριλίου 1967 κάνει πρόβα τα τραγούδια στο σπίτι του Μαρκόπουλου και είμαι κι εγώ εκεί. Περασμένα μεσάνυχτα παίρνουμε ταξί για να πάμε σπίτια μας και φτάνοντας εγώ στο δικό μου στην Ευελπίδων βλέπω τα τανκς. Εκείνη τη στιγμή νομίζω ότι …επιστρέφουν από τις παρελάσεις της 25ης Μαρτίου, αλλά….”.
Από τον Γιάννη Μαρκόπουλο – αλλά και από την Μαρία Δημητριάδη – έχω καταγράψει σε διαφορετικές στιγμές τις δικές τους μνήμες για την δημιουργία του δίσκου αλλά και την επιλογή του Νίκου Ξυλούρη : “ Εκείνη την εποχή είμαι μέλος μιας μεγάλης παρέας η οποία ζητάει μια επαναστατική στροφή της νεοελληνικής τέχνης με περιεχόμενο βασικά στοιχεία από τη ζωντανή παραδοσιακή μας επικράτεια. Αρχίζει μια πραγματικά επώδυνη προσπάθεια για να βρεθεί η ενορχηστρωτική δομή του “Χρονικού”. Από την αρχή ήθελα το έργο να έχει δυο τραγουδιστικούς άξονες. Ο ένας στη μορφή της μπαλάντας όπως έχει διαμορφωθεί στη μεγαλούπολη με τα μείγματα των πολλών ακουσμάτων. Και ο άλλος, να κουβαλάει την ουσία του δεκαπεντασύλλαβου της αναγέννησης όπως αυτός είχε αναπτυχθεί στην πατρίδα μου την Κρήτη. Κι ακόμα, τα λαμπερά στολίδια της ηπειρώτικης μουσικής, του μανιάτικου μοιρολογιού ακόμα και των αργών νησιώτικων τραγουδιών. Ήθελα μια πολύχρωμη ποικιλία η οποία, πάντα μέσα από την πρωτότυπη μελωδική μου ομιλία, να μού υπαγορεύει μ’ έναν αβίαστο τρόπο και μια νέα ρυθμική ομιλία. Υπήρξαν πολλές βραδυές που ακούγαμε τα τραγούδια όλη η παρέα και δοκιμάζαμε πολλούς τραγουδιστές. Ανάμεσα σ’ αυτούς ο Γιώργος Νταλάρας, ο Γιάννης Πουλόπουλος, ο Ηπειρώτης τραγουδιστής Δημήτρης Βάγιας κι άλλοι πού μού πρότεινε ο ηχολήπτης Γιάννης Σμυρναίος. Έχω την εντύπωση ότι είχα δοκιμάσει περίπου 30 τραγουδιστές. Έφτασα σε αδιέξοδο. Κάποια στιγμή με προτροπή του Αντρέα Ροδουσάκη, μαζευόμαστε στο στούντιο για να δοκιμάσουμε την ενορχήστρωση. Όλοι νόμιζαν ότι θα είχα κάτι σχετικό με τον “Ήλιο τον πρώτο”. Τα αποτελέσματα αυτής της δοκιμής ήταν περίεργα. Παρακάλεσα το Σωτήρη Ταχιάτη να παίξει το μέρος που είχα γράψει για βιολοντσέλλο σα να ήταν …κρητική λύρα. Εκείνη τη στιγμή ένοιωσα ότι βρήκα αυτό που ήθελα. Διέλυσα την ηχογράφηση και άρχισα να συνθέτω το έργο από την αρχή, τουλάχιστον κατά το 1/3 του”.
Στην εκπομπή μελετάμε αυτά που οδήγησαν στο «Χρονικό» αλλά και αυτά που ακούγονταν παράλληλα.
Πάντα με την πεποίθηση και με στόχο ότι «Πρέπει να ξέρεις μηχανή να κόψεις μαύρα μάτια».
Για την ιστορία : Οι εκπομπές ηχογραφήθηκαν την Πέμπτη 8/6. Δεν υπήρχε η συγκίνηση της αποχώρησης του δημιουργού. Ακούγοντάς τες με την προοπτική τυχόν προσαρμογής, διαπίστωσα ότι δεν ήθελα να αλλάξω τίποτα. Έτσι κι αλλιώς, το “Χρονικό” – το έργο του Γιάννη Μαρκόπουλου γενικώτερα – παραμένει εδώ και πάντα στη διάθεση της κάθε στιγμής, της κάθε εποχής.
ΣΗΜ : Στην εικόνα της ανάρτησης, η πρόσκληση για την παρουσίαση του «Χρονικού» και των άλλων έργων του Γιάννη Μαρκόπουλου εκείνη την εποχή, στη μπουάτ «Λήδρα». Από το Αρχείο του Θέμη Ανδρεάδη.