Τρίτη 22 Φεβρουαρίου, 9 με 10 το βράδυ, στο Δεύτερο Πρόγραμμα 103.7.
Δεν είναι μια ακόμη ιστορική αναφορά στη Στέλλα Χασκίλ. Είναι μια προσπάθεια σύνδεσης με το συναίσθημα και αυτά που τραγουδάει. Τραγούδια κατ’ εξοχήν γνωστά, σήμερα. Του Τσιτσάνη, του Καλδάρα, του Χατζηχρήστου, του Μπακάλη – που συχνά τα ακούμε στις μέρες μας από νεώτερες εκτελέσεις. Και δεν το αναφέρω ως κατηγορία αυτό.
Όσοι μεγαλώσαμε στα χρόνια του ’70, μάθαμε το «Νύχτωσε χωρίς φεγγάρι» από τον Γιώργο Νταλάρα. Στις αρχές του ’80, οι μεγάλοι δίσκοι βινυλίου περιέλαβαν πολλές επανεκδόσεις ρεμπέτικων. Θυμάμαι, γνώρισα τότε τον Απόστολο Καλδάρα. Κι όταν του ανέφερα την εκτέλεση της Χασκίλ στο τραγούδι, με αποστόμωσε : «Τραγούδι που δεν το λένε νεώτεροι τραγουδιστές, είναι καταδικασμένο να πεθάνει!». Εκείνος είχε ήδη περάσει το «Νύχτωσε χωρίς φεγγάρι» και με τη Γιώτα Λύδια και την Καίτη Γκρέυ, πριν το Νταλάρα.
Μιλάμε τόσες δεκαετίες μετά και έχουμε στα χέρια μας τις περισσότερες ηχογραφήσεις και τις περισσότερες πληροφορίες που είχαμε ποτέ για την Χασκίλ. Από το διαδίκτυο. Οι πληροφορίες θέλουν έλεγχο βέβαια. Αλλά πάνω από τις πληροφορίες είναι το συναίσθημα – και η τεχνική – που αποπνέει μια ηχογράφηση στον σύγχρονο ακροατή. Εκεί κερδίζουν – ή χάνουν – τα τραγούδια, τα παιξίματα, οι φωνές. Δεν είναι τυχαίο που τα τραγούδια επανέρχονται με νεώτερες εκτελέσεις. Αλλά εξ ίσου δεν είναι τυχαίο το ότι μετά ψάχνουμε – αν μας μιλάει – τον πρώτο διδάξαντα.
Η Χασκίλ είναι από τα χρόνια του ’60, το «Νύχτωσε χωρίς φεγγάρι». Από τα χρόνια του ’70, το «Ακρογιαλιές δειλινά». Από τα χρόνια του ’80, το «Αράπικο λουλούδι». Και στα νεώτερα χρόνια, το «Μαζί σου ξεμυαλίστηκα», το «Καίγομαι, καίγομαι». Και πάντα το «Ήρθαμε να γλεντήσουμε, Χατζηχρήστο». Κάθε φορά όταν τα ακούμε, δεν τα ακούμε με το βάρος της ιστορίας τους. Τα ακούμε με το βάρος της αλήθειας και της τέχνης τους εκείνη τη στιγμή.
Ελπίζουμε και σήμερα – – καθώς σε λίγες μέρες συμπληρώνονται 68 χρόνια από τότε που έφυγε από τη ζωή, ενώ μόλις είχε συμπληρώσει τα μισά εδώ! Οι επιλογές και τα σχόλια, πάντα με την πεποίθηση και με στόχο ότι «Πρέπει να ξέρεις μηχανή να κόψεις μαύρα μάτια».
ΥΓ(1): Στη φωτογραφία, η Στέλλα Χασκίλ ανάμεσα στον Τάκη Μπίνη και τον Μανώλη Χιώτη, στη διάρκεια της συνεργασίας τους στο περίφημο «Πίγκαλ’ς». Χειμώνας 1948-49.
ΥΓ(2) : Ο στίχος του υπότιτλου από το «Αράπικο λουλούδι» του Τσιτσάνη που πρωτόπε η Χασκίλ. Χρόνια μετά, ο Ηλίας Κατσούλης ονόμασε την Χασκίλ «σεφαραδίτικο μικρό πουλί κι αηδόνι», στο τραγούδι – ερώτημα «Ποιος θυμάται τη Στέλλα Χασκίλ;» που έγραψε με τον Νότη Μαυρουδή και τραγούδησε η Μαριώ.