Η Λίνα Νικολακοπούλου και η Αλεξάνδρα Χριστακάκη συζητούν με τον Παντελή Μπουκάλα με θέμα τα «κλέφτικα τραγούδια και 1821». Αφορμή το βιβλίο «Κλέφτικα τραγούδια μεταφρασμένα σε πέντε γλώσσες» που συνεπιμελήθηκε με τον Αλέξη Πολίτη για λογαριασμό του Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων και αφορά τα «Κλέφτικα τραγούδια» και την συμβολή τους στο φιλελληνικό κίνημα στην Ευρώπη.
Στην εκπομπή παρουσιάζονται 12 δημοτικά τραγούδια μεταφρασμένα στην γαλλική, την γερμανική, την αγγλική, την ιταλική και την ρωσική, που δημιουργήθηκαν και βγήκαν από τα χείλη των καπεταναίων που ήταν στα βουνά και των Ελλήνων που τους θαύμαζαν από το 1824-1843. Μεταφραστές ο Γκαίτε, ο Μύλλερ, ο Τζος, ο Σέρινταν, ο Τομμαζέο, ο Γκνιένιτς και ο Ευλάμπιος, διανοούμενοι και λόγιοι της εποχής.
Κάποιοι από αυτούς και επαναστάτες. Όλοι αυτοί μετάφρασαν την δίτομη συλλογή του Κλωντ Φοριέλ, του Γάλλου καθηγητή της Λογοτεχνίας στην Σορβόννη, που εκδόθηκε στο Παρίσι το 1824-1825 και αποτέλεσε το καλύτερο όχημα για την δημιουργία φιλελληνικού ρεύματος στην Δύση. Οι Έλληνες λόγιοι όπως και οι Ευρωπαίοι την προεπαναστατική περίοδο περιφρονούν την λαϊκή ποίηση. Την συλλογή την οφείλουμε στον Γάλλο Φοριέλ και όχι σε Έλληνες διανοητές.
Αλλά, ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. 1814: Ο Γερμανός Βαρώνος Χαξτ Χάουζεν, βρέθηκε στην Βιέννη στο συνέδριο της Ιεράς Συμμαχίας, και άρχισε επηρεασμένος από το ρεύμα του ρομαντισμού να συγκεντρώνει ελληνικά δημοτικά τραγούδια. Συγκέντρωσε περίπου 50, τα παρουσίασε στον Γκαίτε, ο οποίος ενθουσιασμένος, τα εκδίδει τελικά πολύ αργότερα το 1835. Η συλλογή αυτή φθάνει στο Παρίσι και πέφτει στα χέρια του Γάλλου λόγιου Φοριέλ, ο οποίος δεν γνωρίζει ελληνικά, δεν έχει επισκεφθεί ποτέ την Ελλάδα, φθάνει μέχρι την Τεργέστη, μαζεύοντας τραγούδια από τους Έλληνες που ζουν εκεί. Ο αρχικός πυρήνας των τραγουδιών προέρχεται από την συλλογή του γιατρού Κοραή, που μέσω καθηγητών από την Κέρκυρα περιέρχονται στην Κατοχή του. Αργότερα, Έλληνες τον τροφοδοτούν με την λαϊκή ποίηση και εκδίδει την δίτομη συλλογή των Ελληνικών Δημοτικών Τραγουδιών. Αυτή η ερευνητική εργασία τελικά συστήνει στην Ευρώπη τους αυθεντικούς Έλληνες αγωνιστές που διεκδικούν ελευθερία. “Αποδεικνύεται πως οι Έλληνες δεν είναι μια φυλή τιποτένια, ξεπεσμένη και περιφρονημένη από τους ευρωπαίους καλλιεργημένους. Τα κλέφτικα τραγούδια αποτελούν ψηφίδες της Ιλιάδας της Νεότερης Ελλάδας, που επάξια μπορεί να σταθεί δίπλα στην παλιά” επισημαίνει στο προλογικό του σημείωμα ο Φοριέλ.
Τα κλέφτικα τραγούδια είναι προεπαναστατικά και αναφέρονται στους αγώνες των κλεφτών, που ήταν οι ανυπότακτοι, οι “άπιστοι”, οι ανυπάκουοι, που βγήκαν στα βουνά γιατί δεν θέλαν ούτε προεστούς, ούτε Οθωμανούς: Οδυσσέας Ανδρούτσος, Αθανάσιος Διάκος, Πανουργιάς, Κολοκοτρώνης, Καραϊσκάκης, Κατσαντώνης, Κοντογιάννης, Λαζαίοι. Τα κλέφτικα τα τραγουδούσαν οι ίδιοι οι κλέφτες αλλά και όσοι τους θαύμαζαν, καταγράφουν συγκεκριμένους ήρωες, συγκεκριμένα περιστατικά που διαδραματίζονται σε συγκεκριμένο χώρο και χρόνο, χωρίς να υπάρχει κανένα φαντασιακό στοιχείο. Οι κλέφτες είναι πλάσματα με σωματικά και πνευματικά χαρίσματα, είναι το σχεδίασμα της καινούργιας μορφής του Έλληνα. Γεννήθηκαν σε περιοχές της Ρούμελης, της Θεσσαλίας, της Ηπείρου, Μακεδονίας, όπου υπήρχαν κλέφτες στα βουνά. Ο Κολοκοτρώνης, εμψύχωνε τα παλληκάρια του, πηγαίνοντας στην μάχη, με τα κλέφτικα τραγούδια, όπως αφηγείται ο ίδιος στον Τερτσέτη. Ο Μακρυγιάννης τραγουδούσε και συνέθετε τραγούδια, έχοντας δίπλα του τον ταμπουρά. Κυριαρχεί στα κλέφτικα το μοτίβο του αποκεφαλισμού, του ατιμωτικού αποκεφαλισμού, της διαπόμπευσης την οποία είχαν υποστεί πολλά παλληκάρια, από τους Οθωμανούς, που περιέφεραν το κεφάλι τους στα χωριά. Η λέξη πατρίδα δεν υπάρχει πουθενά. Χρήσιμο στοιχείο για τους πατριδοκάπηλους και για όσους χαρίζουν τα δημοτικά τραγούδια στους εθνικιστές