Κορυφαίο έργο του πρώιμου Ευρωπαϊκού ρομαντισμού, οι «Ύμνοι στη Νύχτα» (1799 – 1800) ξεκινούν ως υμνολόγηση του φωτός, γρήγορα όμως γίνονται λόγος εκστατικός για τη Νύχτα. Εγκαινιάζονται ως ερωτικό εγκώμιο, όμως τελειώνουν ως θρησκευτικός ψαλμός. Έχουν αφετηρία τους το επιτάφιο πένθος, ολοκληρώνονται όμως ως θεία δοξολογία. Στο ξετύλιγμά τους, η νεκρή Αγαπημένη ταυτίζεται με τον Εσταυρωμένο, ενώ η Νύχτα και οι κόσμοι της ευλογούνται ως μήτρα των πάντων, ως άλλη Πλατυτέρα που περιβάλλει τους Ουρανούς.
Το σύμπαν των Ύμνων είναι Χριστιανικό αλλά και ευρύχωρο. Αγκαλιάζει όλη σχεδόν την Ελληνική μυθολογία και απλώνεται από τη Μεσόγειο ως τις μακρινές Ινδίες.
Αρχαίοι, Μέσοι και Νέοι Χρόνοι συγχωνεύονται σε μια νέα ιδεαλιστική ουτοπία.
Υμνος V. (απόσπασμα)
Σε καιρούς περασμένους, σιδηρούν πεπρωμένο κυβερνούσε των ανθρώπων τα διάσπαρτα γένη, με βία βουβή. Βαριές, ζοφερές αλυσίδες περισφίγγαν τις δειλές τους ψυχές. Απέραντη απλωνόταν η γη – κατάλυμα και πατρίδα θεών. Από τα βάθη των αιώνων υψωνόταν η μυστική της κτίση. Πέρα απ’ τα ρόδινα βουνά της αυγής, στον ιερό κόρφο της θάλασσας κατοικούσε ο ήλιος, φως ζωντανό που κατέκαιε τα πάντα. Ένας γίγας πανάρχαιος βάσταζε τον μακάριο κόσμο. Δέσμιοι κάτω απ’ τα βουνά κείτονταν της μάνας γης τα πρωτότοκα τέκνα. Ανήμπορα και με μένος ανήλεο για των νέων θεών τη μεγάλη γενιά κι όσους μαζί της συγγένευαν, τις χαρούμενες φυλές των ανθρώπων. Του πελάγους τα σκοτεινά, μαυροπράσινα βύθη ήτανε μιας θεάς η αγκάλη. Στα κρυστάλλινα άνδρα ξεφάντωνε λαός τρυφηλός. Ποταμοί, δέντρα, άνθη και ζώα κατείχαν αισθήσεις ανθρώπινες. Γλυκό κερνούσε το κρασί η αφθονία της νιότης – ένας θεός μέσα στ’ αμπέλια – μια στοργική μάνα θεά μες στων σπαρτών τον άπεφθο χρυσό – η ιερή μέθη του έρωτα, λατρεία γλυκύτατη στην πιο ωραία θεά. – Αέναη, πολύχρωμη γιορτή των τέκνων τ’ ουρανού και των κατοίκων της γης, θρόιζε ο βίος, καθώς η άνοιξη μες στους αιώνες. – Με αφέλεια παιδική προσκυνούσε κάθε φυλή την αβρή, χιλιόγλωσση φλόγα, σαν νά ’ταν η πεμπτουσία του κόσμου. Μα όλα αυτά δεν ήταν παρά μια ιδέα μονάχα, μια σκαιά οπτασία,
Που στη γιορτή χύμηξε βίαια την τερπνή
Και τις ψυχές τις έζωσε με άγριο τρόμο.
Κανείς θεός δεν είχε πια μια συμβουλή,
Κανείς δεν βρήκε για να στηριχτεί έναν ώμο.
Καμιά δεν δάμασε ικεσία την οργή
Και το θηρίο από κρυφό προσήλθε δρόμο.
Ήταν ο θάνατος που αυτή την ευωχία
Με δάκρυα έπαυσε, μ’ οδύνες κι αγωνία.
Ακούμε:
- Stephan Micus
- Jan Garbarek + The Hilliard Ensemble
- Osvaldo Golijov
- Arild Andersen
- die Angel & Oren Ambarchi
Αφήγηση, Επιμέλεια μουσικής: Αφροδίτη Κοσμά
Ηχητική επεξεργασία: Τάσος Μπακασιέτας & Νίκος Σαβοργινάκης
*Το σήμα της εκπομπής είναι μουσική του Μάριου Στρόφαλη
Novalis: «Ύμνοι στη Νύχτα»
Εισαγωγή – Μετάφραση: Κώστας Κουτσουρέλης.
Εκδόσεις Περισπωμένη, Αθήνα, 2011
