Τραγούδια της ξενιτειάς, 1930-1970
Τρίτη 24/9, 9 με 10 το βράδυ, στην εκπομπή του Γιώργου Τσάμπρα, στο Δεύτερο Πρόγραμμα.
Μπέλλου – Τσιτσάνης, Γκρέυ, Πόλυ Πάνου, Γιώτα Λύδια, Δερβενιώτης – Βίρβος. Και φυσικά, Καζαντζίδης.
Αμπατζή, Εσκενάζυ και Ρούκουνας. Δημοτικά και νησιώτικα. Αλλά και Θεοδωράκης, Λοίζος, Αλεξίου, Νταλάρας.
Ο Κώστας Βίρβος, αφηγούνταν ότι την πρώτη φορά που έβαλε τον τίτλο «Μετανάστης» σε τραγούδι του, το 1955, υπήρξε αντίδραση : “Ποιος την ξέρει τη λέξη “μετανάστης”; Προσπάθησα να εξηγήσω ότι κάθε σπίτι έχει “μετανάστη”, αλλά δεν ήθελα και να κοντραριστώ πολύ. Τελικά, το άλλαξα σε “φεύγω, θα ξενιτευτώ”. Η ξενιτιά και ο ξενιτεμένος βέβαια, τραγουδήθηκαν πολύ από την αρχή της δισκογραφίας, στα χρόνια του ’30. Κι ύστερα ήρθαν τα χρόνια του ’60. Στο διάστημα 1960-69, εγκαταλείπουν τη χώρα περισσότεροι από 500 χιλιάδες άνθρωποι. Όταν η προηγούμενη “κορυφή” του ύψους της μετανάστευσης στην νεότερη Ελλάδα είναι οι 37 χιλ. του 1914, μόνο το 1965 – τη χρονιά αποκορύφωμα του “φαινομένου” – φεύγουν 117 χιλιάδες άνθρωποι , αριθμός που ξεπερνά εκείνα τα χρόνια τη φυσική αύξηση του ελληνικού πληθυσμού. Δεν φαντάζομαι ν’ αναρωτιέται κανείς πως μέσα σ’ αυτό το κλίμα γίνονται “εθνικοί ύμνοι” τραγούδια που μιλούν για “τις φάμπρικες της Γερμανίας και του Βελγίου τις στοές”, τραγούδια που διεδραματίζονται “μέσα στο τραίνο Γερμανίας Αθηνών”( ΣΗΜ : το 84 % των Ελλήνων που μεταναστεύουν στην Ευρώπη στα χρόνια 1960-76 κατευθύνεται στη Γερμανία ) , μιλούν για “Ένα πιάτο άδειο στο τραπέζι” ή διαπιστώνουν πως “πικρό σα δηλητήριο είναι το διαβατήριο”. Φυσικά, ο Στέλιος Καζαντζίδης τραγούδησε και έγινε περισσότερο αποδεκτός τραγουδώντας αυτό το υλικό, αλλά λίγο πολύ όλοι οι δημιουργοί και όλοι οι τραγουδιστές, έχουν το δικό τους μερίδιο. Θα μπορούσαν να γίνουν ολόκληρες εκπομπές για το πως είδαν την ξενιτιά και τους ξενιτεμένους συγκεκριμένοι δημιουργοί και τραγουδιστές ή και συγκεκριμένες εποχές και ήδη. Η σημερινή εκπομπή, δεν είναι παρά μια μικρή επιλογή – «πρόλογος» στην αυριανή ολοκληρωμένη παρουσίαση του δίσκου «Μετανάστες» του Γιάννη Μαρκόπουλου και του Γιώργου Σκούρτη, με την Βίκυ Μοσχολιού και το Λάκη Χαλκιά.
Πάντα με την πεποίθηση και με στόχο ότι «Πρέπει να ξέρεις μηχανή να κόψεις μαύρα μάτια».
ΣΗΜ : Με τον τίτλο «Τραγούδια της ξενιτιάς» θυμάμαι αρκετούς δίσκους στα νεότερα χρόνια και με διαφορετικό υλικό. Τάσος Χαλκιάς και Στέλιος Μπέλλος, Δόμνα Σαμίου, Γιάννης Πουλόπουλος με τραγούδια του Γιώργου Κατσαρού, Χάρις Αλεξίου. Το εξώφυλλο της ανάρτησης, διάλεξα να είναι μάλλον ο πρώτος που εκδόθηκε – είναι μια από τις πρώτες «συλλογές» τραγουδιών σε μεγάλους δίσκους. Κυκλοφόρησε το 1965.