Η περίπτωση του Κωσταντή Πιστιόλη και άλλες ματιές σε δημοτικά τραγούδια..
Πέμπτη 18 Σεπτεμβρίου, 9 με 10 το βράδυ, στην εκπομπή του Γιώργου Τσάμπρα και στο Δεύτερο Πρόγραμμα 103.7.
Παρακολουθώντας τη Δευτέρα το βράδυ τη συναυλία του Κωσταντή Πιστιόλη στο Γκάζι, ήταν στιγμές που με συνέπαιρνε ο τρόπος που τραγουδούσε, η ατμόσφαιρα ή η ζωτικότητά του, οι ενορχηστρωτικές του επιλογές…
Η αλήθεια είναι ότι αυτό που κάποτε προτεινόταν ως «αυθεντικός ήχος της παράδοσης», μάλλον δεν υπήρξε ποτέ. Κάθε εποχή, κάθε συνθήκη αντιμετώπιζε τα τραγούδια με τις φωνές, τα όργανα και τα «μέσα» που είχε διαθέσιμα. Όταν άλλαζαν τα πρόσωπα, τα όργανα, οι συνθήκες άλλαζε και ο ήχος – ακόμη και στις πιο «παραδοσιακές» ματιές.
Το δημοτικό τραγούδι πορεύτηκε πάντα ανάμεσα σε μια πιο «παραδοσιακή» ματιά και σε αρκετούς νεωτερισμούς. Ούτε η πιο παραδοσιακή ματιά ήταν πάντα ακλόνητη απέναντι σε νεωτερισμούς, ούτε οι νεωτερισμοί είχαν πάντα τη διάθεση να τα αλλάξουν όλα. Πέρα έστω από κάποιες επιδερμικές διαθέσεις εντυπωσιασμού, που συνήθως περνούσαν και χάνονταν. Υπήρξαν αλλαγές που διέσωσαν το πνεύμα ή το συναίσθημα των τραγουδιών περισσότερο από πολλές κατά γράμμα αποδόσεις. Άλλωστε, κι αυτό το «κατά γράμμα», ποτέ δεν ήταν σαφές και ξεκάθαρο… Κάθε εποχή είχε τα δικά της πρόσωπα, τα δικά της «μέσα», τη δική της αντίληψη για τα πράγματα. Όταν καθιερώθηκε – λέει – το ραδιόφωνο και η δισκογραφία και έφτασε στα χωριά, οι άνθρωποι άρχισαν να θεωρούν έγκυρο κάτι που «είπε το ραδιόφωνο» ή «γράφτηκε σε δίσκο»! Ενώ το ραδιόφωνο και μετά η δισκογραφία, προσπάθησαν να καταγράψουν «επιτόπιες» εκτελέσεις, ακόμη κι αν κάποιες από αυτές δεν ήταν καλλιτεχνικώς επαρκείς. Πολλές φορές, παίζοντας ένα παιχνίδι εξουσίας, ενάντια σε κορυφαίους και αναγνωρισμένους εκπροσώπους τοπικών παραδόσεων.
Σε όλες τις εποχές, υπήρξαν λογής ματιές στα δημοτικά τραγούδια, στα δημοτικά όργανα. Ματιές που γνώρισαν μεγαλύτερη ή μικρότερη αποδοχή, ματιές ενδιαφέρουσες ή λιγότερο ενδιαφέρουσες. Ο Χατζιδάκις, ο Σαββόπουλος, αλλά και πιο παλιά ο Γιαννίδης, ο Άκης Σμυρναίος, εκπρόσωποι του λαϊκού τραγουδιού και εκπρόσωποι του «νέου κύματος», η Μαρίζα Κωχ, οι «Σώκρατες», ο Βαγγέλης Παπαθανασίου, ο Χρήστος Ζέρβας και ο Νίκος Ζιώγαλας, ο Ρος Ντέιλυ, οι Μόντ Πλαγκάλ και η Σαββίνα Γιαννάτου είδαν ο καθένας με το δικό του τρόπο τα δημοτικά τραγούδια, τον δημοτικό ήχο. Πιο πρόσφατα, ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου κυρίως, έδειξε ένα δικό του δρόμο – κατά κύριο λόγο έχοντας ως άξονα την μουσική της Ηπείρου και της Θεσσαλίας. Το δρόμο, «υιοθέτησαν» πολλοί από τους ακροατές του. Από την άλλη πλευρά, ο «Ικαριώτικος», ο «Αφούσης» και κάποια ακόμη δημοτικά άλλων τόπων, γράφουν μια καινούργια πανελλήνια ιστορία εδώ και κάποια χρόνια…
Ο Κωσταντής Πιστιόλης, παίζοντας λογής όργανα κυρίως πνευστά και τραγουδώντας, είτε ως μέλος των Villagers Of Ioannina, είτε με τον Θανάση Παπακωνσταντίνου, τους Χαΐνηδες και τον Γιάννη Χαρούλη, είτε με την προσωπική του μπάντα, είναι ένα ιδιαίτερο κεφάλαιο αυτής της πορείας. Στα τέλη του 2023, εξέδωσε ένα πρώτο άλμπουμ με έξι δημοτικά τραγούδια στηριγμένα στη φωνή του και στους δικούς του πειραματισμούς με τον τίτλο «ΞΕΝΙΤΕΜΕΝΑ». Στην παρουσίαση του δίσκου, ηχογραφήθηκαν και ζωντανά αυτά τα κομμάτια μαζί με άλλα και προέκυψε ο δίσκος «Ξενητεμένα live».
Στη σημερινή εκπομπή ακούμε κάποιες απ’ αυτές τις ηχογραφήσεις, ανατρέχουμε σε παλιά περάσματα σε δημοτικά τραγούδια και συζητάμε με τον Καθηγητή Κοινωνικής Λαογραφίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων Βασίλη Νιτσιάκο, και για τη συγκεκριμένη εκδοχή και για την γενικότερη εικόνα του δημοτικού τραγουδιού και της «παράδοσής» του στο παρόν.
Πάντα με την πεποίθηση και με στόχο ότι «Πρέπει να ξέρεις μηχανή να κόψεις μαύρα μάτια».
ΣΗΜ: Η φωτογραφία της ανάρτησης είναι του Ζαχαρίωνα Τσάμπρα, από την συναυλία του Κωσταντή Πιστιόλη στο Γκάζι που ήταν η αφορμή αυτής της αναφοράς.